A-Powazne spoleczno-ekologiczne sytuacje kryzysowe
"W sytuacji, gdy wiekszosc jednolitych czesci wód w UE nie jest w dobrym stanie, pilnie potrzebne jest dalsze przyspieszenie dzialan ze strony panstw czlonkowskich" 
. Ostatnie raporty naukowe dotyczace zmian klimatycznych, róznorodnosci biologicznej i zasobów naturalnych sa jednomyslne. Musimy stawic czola powaznym spoleczno-ekologicznym sytuacjom kryzysowym i juz teraz radykalnie zmienic nasz model rozwoju (A). Takie przeksztalcenia wymagaja uwzglednienia wysokiej ekologicznej zlozonosci kwestii zwiazanych z woda (B). Polityka ochrony wód i gospodarki wodnej musi byc oparta na zintegrowanym i ekosystemowym podejsciu (C).
A-Powazne spoleczno-ekologiczne sytuacje kryzysowe
Jak opisano w ostatnim sprawozdaniu UE , wsród czesci wód podziemnych w UE, 75% osiagnelo dobry stan chemiczny, a 90% dobry stan ilosciowy. Sytuacja jest wyraznie niepokojaca dla jednolitych czesci wód powierzchniowych w UE, w odniesieniu do których tylko 44% jest w dobrym lub wysokim stanie ekologicznym i tylko 31% w dobrym stanie chemicznym. Zmiany klimatyczne istotnie zmienily sytuacje, a Komisja Europejska podkresla, ze "wyzwanie zwiazane z zarzadzaniem iloscia wody staje sie coraz pilniejsze w calej Europie" . Dostepnosc wody w odpowiedniej jakosci i ilosci jest wyraznie zagrozona w kilku regionach Europy. Ta kluczowa kwestia ma wplyw na wiele dzialan czlowieka, ale takze na ekosystemy i byty naturalne. Lato 2022 r. ukazalo te sytuacje kryzysowe i napiecia zwiazane z wykorzystaniem i podzialem zasobów wodnych, które beda narastac w nadchodzacych latach. Zgodnie z Celami Zrównowazonego Rozwoju ONZ, Europejski Zielony Lad podkresla wymóg "zapewnienia, ze nikt nie pozostanie w tyle" . Komisja Europejska podkresla, ze ustalanie cen wody "wymaga starannego opracowania w celu oddania sprawiedliwosci warunkom lokalnym i problemom spolecznym" . W nastepstwie europejskiej inicjatywy obywatelskiej Right2water, instytucje UE uznaja potrzebe wiekszego uwzglednienia potrzeb europejskich grup wrazliwych, zgodnie z prawem czlowieka do bezpiecznej i czystej wody pitnej oraz urzadzen sanitarnych. Zgodnie z raportem ONZ na temat zasobów wodnych (2019), pokrycie uslugami wodnymi zarzadzanymi w bezpieczny sposób waha sie od 24% w Afryce Subsaharyjskiej do 94% w Europie i Ameryce Pólnocnej. W skali globalnej, wplyw zmiennosci hydroklimatycznej na dostepnosc wody i bezpieczenstwo zywnosciowe staje sie coraz bardziej niepokojacy . Istnieje ryzyko, ze handel miedzynarodowy i jego transfery wirtualnej wody spowoduja zwiekszenie sladu wodnego. Nalezy wziac pod uwage odpowiedzialnosc UE i panstw czlonkowskich . Na poziomie UE stres wodny dotyka 20% terytorium i 30% populacji kazdego roku .
Stawienie czola tym spoleczno-ekologicznym sytuacjom kryzysowym wymaga powaznych inwestycji w trzezwe i zrównowazone zarzadzanie i korzystanie z zasobów wodnych. Ochrona zasobów wodnych i ekosystemów wodnych niewatpliwie kosztuje, ale koszt ich nieodpowiedniej ochrony w perspektywie dlugoterminowej i nieprzestrzegania obowiazujacych przepisów w zakresie ochrony srodowiska jest jeszcze wiekszy. Europejska Agencja Srodowiska szacuje, ze "susze powoduja szkody ekonomiczne w wysokosci do 9 mld EUR rocznie oraz dodatkowe, nieokreslone szkody w ekosystemach i ich uslugach" . W niedawnym badaniu dotyczacym kosztów niewdrozenia unijnego prawa ochrony srodowiska uznano, ze "calkowite koszty dla spoleczenstwa zwiazane z obecnymi lukami we wdrazaniu prawa ochrony srodowiska wynosza okolo 55 mld EUR rocznie" . Coraz wieksza uwage przywiazuje sie do korzysci plynacych z ochrony wód i ekosystemów wodnych w celu zrównowazenia krótkich i srednich kosztów ekonomicznych. W nowej europejskiej strategii na rzecz bioróznorodnosci Komisja podkresla, ze ochrona przybrzeznych terenów podmoklych "moglaby zaoszczedzic branzy ubezpieczeniowej okolo 50 mld EUR rocznie poprzez zmniejszenie strat zwiazanych ze szkodami powodziowymi" . W 2019 roku Parlament Europejski oglosil stan zagrozenia dla klimatu i srodowiska i zazadal powaznej reformy europejskiej polityki rolnej, handlowej, transportowej, energetycznej i inwestycji infrastrukturalnych . Panstwa czlonkowskie uznaja, ze brak inwestycji jest jednym z czynników, które moga tlumaczyc niewystarczajace wdrozenie ramowej dyrektywy wodnej .
Wedlug Komisji, koszty potrzebnych inwestycji zdecydowanie przekraczaja 142 mld EUR, które zostaly oszacowane w badaniu konsultanta. Komisja uwaza równiez, ze oszacowanie lacznej kwoty 14 mld EUR na plan zarzadzania ryzykiem powodziowym jest "najprawdopodobniej niedoszacowaniem" . Ostatnie rozporzadzenie (UE) 2020/852 w sprawie zrównowazonych inwestycji zalicza zrównowazone wykorzystanie i ochrone zasobów wodnych i morskich do szesciu celów srodowiskowych; okresla warunki, które musza byc spelnione, aby dzialalnosc gospodarcza zostala zakwalifikowana jako przyczyniajaca sie w znacznym stopniu do realizacji tego celu bez znaczacej szkody dla któregokolwiek z pozostalych celów srodowiskowych . W 2021 roku Komisja wskazuje, ze "plan inwestycyjny dla zrównowazonej Europy ma na celu zmobilizowanie co najmniej 1 biliona euro inwestycji w ciagu nastepnej dekady od podmiotów prywatnych i publicznych" w celu zapewnienia sprawiedliwej transformacji spoleczno-ekologicznej. Swiadomosc wzajemnie powiazanych ekologicznych i spoleczno-gospodarczych sytuacji kryzysowych musi byc polaczona z uwzglednieniem wysokiej ekologicznej zlozonosci kwestii zwiazanych z woda (B).