Der Rechtsrahmen für den Naturschutz in der EU

Οι ειδικοί στόχοι και των δύο οδηγιών αποσκοπούν στη δημιουργία ενός πλαισίου διατήρησης για τα είδη, τα ενδιαιτήματα και τους τόπους που προστατεύονται από τις οδηγίες:

• Α. Διασφάλιση ότι οι σημαντικότεροι τόποι προστατεύονται και τελούν υπό διαχείριση, αλλά και αποτελούν ένα συνεκτικό σύνολο το οποίο σχετίζεται με το δίκτυο Natura 2000 που δημιουργήθηκε για τα είδη και τους τύπους οικοτόπων που απαριθμούνται στα παραρτήματα Ι και ΙΙ της οδηγίας για τους οικοτόπους και στο παράρτημα Ι της οδηγίας για τα πτηνά, όπως και για τα αποδημητικά πτηνά. Αποτελείται από τόπους κοινοτικής σημασίας (ΤΚΣ) που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή και στη συνέχεια ορίστηκαν από τα κράτη μέλη ως ειδικές ζώνες διατήρησης (ΕΖΔ) βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους, αλλά και ταξινομήθηκαν ως ζώνες ειδικής προστασίας (ΖΕΠ) από τα κράτη μέλη βάσει της οδηγίας για τα πτηνά.
• Β. Οι οδηγίες απαιτούν και ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα διατήρησης των ενδιαιτημάτων πέρα από το δίκτυο Natura 2000.
• Γ. Τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν ένα αυστηρό σύστημα προστασίας για όλα τα είδη άγριων πτηνών που ζουν εκ φύσεως και άλλα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, τα οποία απαριθμούνται στο παράρτημα IV της οδηγίας για τους οικοτόπους , τόσο εντός όσο και εκτός των τοποθεσιών Natura 2000. Ορισμένα είδη πτηνών που απαριθμούνται στο παράρτημα II μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο θήρας και άλλα είδη που απαριθμούνται στο παράρτημα V της οδηγίας για τους οικοτόπους μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης, όμως τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι η εκμετάλλευση αυτή είναι βιώσιμη και δεν θέτει σε κίνδυνο τις προσπάθειες διατήρησης.
• Δ. Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να διασφαλίζουν επαρκή γνώση, διαθεσιμότητα δεδομένων και ευαισθητοποίηση προς στήριξη της εφαρμογής των οδηγιών.

Όσον αφορά την εφαρμογή και των δύο οδηγιών, υπήρξαν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή των διατάξεών τους. Σε απάντηση της μη κοινοποίησης των εθνικών μέτρων μεταφοράς, η Επιτροπή κίνησε 68 διαδικασίες επί παραβάσει, 23 εκ των οποίων αφορούν μόνο την οδηγία για τα πτηνά, 14 μόνο την οδηγία για τους οικοτόπους και 31 και τις δύο. Οι έλεγχοι συμμόρφωσης των εθνικών μέτρων μεταφοράς και των δύο οδηγιών οδήγησαν σε 43 διαδικασίες επί παραβάσει που σχετίζονται με την οδηγία για τα πτηνά, 39 υποθέσεις με την οδηγία για τους οικοτόπους και 15 υποθέσεις που αφορούσαν και τις δύο οδηγίες. Όλες αυτές οι διαδικασίες έκλεισαν μετά τη θέσπιση νομοθετικών μέτρων από τα κράτη μέλη για την ορθή μεταφορά και των δύο οδηγιών.

Υπήρξαν καθυστερήσεις στην επιλογή των τοποθεσιών που θα οριστούν ως ΤΚΣ και ΖΕΠ σε όλα τα κράτη μέλη, γεγονός το οποίο προκάλεσε καθυστερήσεις κατά την έγκριση των ΤΚΣ από την Επιτροπή, σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζεται στο άρθρο 4 παράγραφος 2 της οδηγίας για τους οικοτόπους . Αυτό είχε αλυσιδωτές αντιδράσεις και ως προς τον χρόνο καθορισμού των ΕΖΔ, σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 4 , αλλά και όσον αφορά τη θέσπιση των απαραίτητων μέτρων διατήρησης σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 1 της οδηγίας για τους οικοτόπους. Επιπλέον, η λανθασμένη επιλογή τόπων οδηγεί σε πολλές νομικές διαφορές, ακόμη και ενώπιον του ΔΕΕ. Για παράδειγμα, στην υπόθεση C-141/14 Επιτροπή κατά Βουλγαρίας, το ΔΕΕ επιβεβαίωσε, μεταξύ άλλων, ότι η Βουλγαρία δεν χαρακτήρισε ως ΖΕΠ τις πλέον κατάλληλες περιοχές διαφόρων ειδών πτηνών, επειδή δεν συμπεριέλαβε όλα τα εδάφη των σημαντικών περιοχών πτηνών στη ζώνη ειδικής προστασίας που καλύπτει την περιοχή Kaliakra. Κατά συνέπεια, και η έγκριση της εφαρμογής πολλών μέτρων στη σημαντική περιοχή πτηνών που καλύπτει την περιοχή Kaliakra, η οποία δεν είχε χαρακτηριστεί ως ΖΕΠ, αν και θα έπρεπε, είχε ως αποτέλεσμα την παράβαση των υποχρεώσεων που απορρέουν από την οδηγία για τα πτηνά.

Εάν αμφισβητείται ο προσδιορισμός του τόπου, το εθνικό δικαστήριο μπορεί να υποβάλει προδικαστικό ερώτημα στο ΔΕΕ, είτε προς ερμηνεία του δικαίου της ΕΕ είτε ως ερώτημα όσον αφορά την εγκυρότητα των πράξεων της ΕΕ (άρθρο 267 ΣΛΕΕ), υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν βάσιμα επιχειρήματα για την ακυρότητα της νομοθεσίας της ΕΕ. Στην περίπτωση αυτή, το εθνικό δικαστήριο υποχρεούται να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο αίτηση έκδοσης προδικαστικής απόφασης σχετικά με το κύρος της πράξης. Δεν μπορεί ποτέ να λάβει τελική απόφαση σε σύγκρουση με το δίκαιο της ΕΕ, εκτός εάν το ΔΕΕ το έχει κηρύξει άκυρο (υπόθεση 314/85 Foto-Frost, υπόθεση C-461/03 Gaston Schul Douane-expediteur, σκέψεις 15-25, υπόθεση C-344/04, IATA και ELFAA, σκέψεις 27-32). Για παράδειγμα, στην υπόθεση C-281/16 Vereniging Hoekschewaards Landschap, το ολλανδικό Συμβούλιο της Επικρατείας ζήτησε από το ΔΕΕ να αποφανθεί σχετικά με την εγκυρότητα εκτελεστικής απόφασης της Επιτροπής βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους: απόφασης σχετικά με τη μείωση του μεγέθους του ΤΚΣ. Το ΔΕΕ διαπίστωσε τελικά ότι η Επιτροπή είχε υπερβεί τη διακριτική της ευχέρεια: οι Κάτω Χώρες δεν είχαν επικαλεστεί την ύπαρξη «επιστημονικού σφάλματος» τη στιγμή που υπέβαλαν στην Επιτροπή την πρότασή τους για μείωση του μεγέθους του ΤΚΣ και, από την πλευρά της, η Επιτροπή δεν είχε παράσχει στο ΔΕΕ κανένα αποδεικτικό στοιχείο ικανό να αποδείξει ότι τέτοιου είδους σφάλμα είχε παραβλάψει την αρχική πρόταση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή δεν μπορούσε, νομίμως, να επικαλεστεί την ύπαρξη αρχικού επιστημονικού σφάλματος προκειμένου να μειωθεί το μέγεθος του ΤΚΣ κατά την επικαιροποίηση του καταλόγου των ΤΚΣ.

Υπήρξαν επίσης πολλές καταγγελίες που απευθύνονταν προς την Επιτροπή σχετικά με φερόμενη κακή εφαρμογή ορισμένων διατάξεων των οδηγιών για τη φύση, ιδίως σε σχέση με την προστασία και τις διαδικαστικές εγγυήσεις που εφαρμόζονται σε τοποθεσίες Natura 2000 σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφοι 2 και 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους , αλλά και σε σχέση με δραστηριότητες θήρας βάσει του άρθρου 7 της οδηγίας για τα πτηνά . Ορισμένες από τις καταγγελίες αυτές οδήγησαν στην κίνηση διαδικασιών επί παραβάσει λόγω κακής εφαρμογής, πέραν όσων κίνησε η Επιτροπή με δική της πρωτοβουλία. Στις ακόλουθες ενότητες δίνονται περισσότερες λεπτομέρειες σε σχέση με κάθε έναν από τους συγκεκριμένους στόχους των οδηγιών.