Wdrozenie Konwencji z Aarhus do prawa UE
Konwencja z Aarhus była pierwszym międzynarodowym instrumentem, który miał zastosowanie do instytucji UE. Została przyjęta w 1998 roku i weszła w życie 30 października 2001 roku. WE podpisała Konwencję w dniu 25 czerwca 1998 r. i zawarła ją w dniu 17 lutego 2005 r.
Wymogi dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości na szczeblu UE zostały wdrożone rozporządzeniem w sprawie zastosowania Konwencji z Aarhus (1367/2006), które tworzy wewnętrzny mechanizm odwoławczy, umożliwiający niektórym organizacjom pozarządowym zajmującym się ochroną środowiska zwrócenie się do instytucji UE o dokonanie kontroli ich własnych decyzji (aktów administracyjnych o indywidualnym zakresie), z prawem odwołania się do sądów UE. Po nowelizacji z 2021 r. (2021/1767) wniosek o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej może dotyczyć każdego aktu o charakterze nieustawodawczym, który ma skutki prawne i zewnętrzne i który zawiera przepisy mogące naruszać prawo ochrony środowiska, lub każdego zaniechania przyjęcia aktu o charakterze nieustawodawczym, który ma skutki prawne i zewnętrzne, jeżeli takie zaniechanie może naruszać prawo ochrony środowiska. Ponadto, inni członkowie społeczeństwa mają możliwość złożenia wniosku o wszczęcie wewnętrznej procedury odwoławczej, pod warunkiem, że wykażą, że (1) są bezpośrednio dotknięci (w porównaniu z ogółem społeczeństwa) naruszeniem ich praw lub (2) mają wystarczający interes publiczny, a ich wniosek został poparty przez co najmniej 4000 członków społeczeństwa zamieszkałych lub mających siedzibę w co najmniej pięciu państwach członkowskich, przy czym z każdego z tych państw członkowskich musi pochodzić co najmniej 250 członków.
Odesłania prejudycjalne dotyczące ważności aktów UE, które wchodzą w zakres kontroli wewnętrznej na mocy rozporządzenia w sprawie zastosowania Konwencji z Aarhus, są nadal dopuszczalne. Zgodnie z rozporządzeniem, zaskarżonym aktem na mocy art. 263 TFUE jest decyzja podjęta w ramach kontroli wewnętrznej (a nie akt UE, który podlegał kontroli wewnętrznej). W rzeczywistości nie ma bezpośredniej kontroli na podstawie art. 263 TFUE. Środek odwoławczy i zakres kontroli po kontroli wewnętrznej są zupełnie inne niż standardowe procedury na mocy art. 263 TFUE.
Należy również pamiętać, że pytanie o ważność unijnego aktu środowiskowego (a dokładniej aktu, który może naruszać przepisy prawa ochrony środowiska), może zostać wniesione do sądu krajowego przez inną osobę niż organizacja pozarządowa lub poszkodowane osoby (członkowie zainteresowanej społeczności; zob. na przykład sprawa Eco-Emballages (C-313/15 i C-530/15), w której kwestia dotycząca statusu papieru toaletowego jako opakowania i odpadów opakowaniowych oraz ważności odpowiedniej dyrektywy Komisji została podniesiona przez firmę zarządzającą odpadami opakowaniowymi i inne przedsiębiorstwa z sektora tulei rolkowych).
W odniesieniu do państw członkowskich, Konwencja z Aarhus została wdrożona do prawa UE dyrektywą przewidującą udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska z 2003 r. (2003/35/WE), która została następnie zmieniona w 2012 r. dyrektywą OOŚ (wersja ujednolicona - 2011/98/UE), a w 2016 r. dyrektywą w sprawie redukcji krajowych emisji niektórych rodzajów zanieczyszczeń atmosferycznych (2016/2284). UE przyjęła również zrewidowaną dyrektywę w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska (dyrektywa 2003/4/WE).
Wymogi dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości na poziomie krajowym zostały wdrożone przez Dyrektywę przewidującą udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska, która zmieniła dyrektywę OOŚ z 1985 r. i dyrektywę IPPC z 1996 r., wprowadzając przepisy dotyczące udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji i dostępu do wymiaru sprawiedliwości.
Ponadto w nowym i zmienionym prawie UE pojawia się coraz więcej przepisów dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Przykładem jest dyrektywa SEVESO III (2012/18/UE), która przewiduje dostęp do wymiaru sprawiedliwości w przypadkach działań i zaniechań w kontekście zapobiegania poważnym awariom z udziałem substancji niebezpiecznych.
Z drugiej strony, nie ma dyrektywy UE poświęconej konkretnie dostępowi do wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich UE, która miałaby horyzontalne zastosowanie we wszystkich sektorach i wdrażałaby wymogi art. 9 ust. 3 Konwencji z Aarhus. Pozostawia to otwartymi wiele pytań dotyczących standardu ochrony sądowej gwarantowanej przez prawo UE w sprawach unijnych.
Komisja przyjęła wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska w 2003 roku, ale wniosek ten nie uzyskał wystarczającego poparcia ze strony rządów krajowych i został ostatecznie wycofany przez Komisję w 2014 roku. W rezultacie szczegółowe przepisy mające na celu zapewnienie skutecznej ochrony sądowej są obecnie ograniczone do kilku obszarów unijnego prawa ochrony środowiska.
Zamiast tego, w 2017 r. Komisja przygotowała zawiadomienie w sprawie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, które podsumowuje orzecznictwo TSUE i służy jako ważny przewodnik dla krajowych sędziów i ustawodawców.
Przepisy Konwencji z Aarhus dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich 
zostały wdrożone w kilku dyrektywach unijnych.
W nawiązaniu do przedmiotowego zakresu zastosowania art. 9 ust. 1-3 KA, dostęp do sądu w sprawach ochrony środowiska w prawie pochodnym UE jest obecnie wprost regulowany.