Przepisy dotyczace jakosci powietrza w Polsce

Kolejnym, obok POPów środkiem poprawy jakości powietrza na poziomie lokalnym jest uchwała antysmogowa. Na podstawie artykułu 96 POŚ Sejmik województwa może, w drodze uchwały, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi lub na środowisko, wprowadzić ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Projekt przedmiotowej uchwały, opracowuje zarząd województwa i przedstawia do zaopiniowania właściwym miejscowo wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom. Uchwała Sejmiku wydana na podstawie art 96 POŚ jest aktem prawa miejscowego, określającym:

1. granice obszaru, na którym wprowadza się ograniczenia lub zakazy w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw;
2. rodzaje podmiotów lub instalacji, dla których wprowadza się wskazane wyżej ograniczenia lub zakazy oraz
3. rodzaje lub jakość paliw dopuszczonych do stosowania lub których stosowanie jest zakazane na obszarze, o którym mowa w pkt 1, lub parametry techniczne lub rozwiązania techniczne lub parametry emisji instalacji, w których następuje spalanie paliw, dopuszczonych do stosowania na tym obszarze.

Uchwała antysmogowa może także określać:

1. sposób lub cel wykorzystania paliw, który jest objęty ograniczeniami określonymi w uchwale;
2. okres obowiązywania ograniczeń lub zakazów w ciągu roku;
3. obowiązki podmiotów objętych uchwałą w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały.

Przedmiotowa uchwała, nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, albo dokonanie zgłoszenia.

Uchwały antysmogowe przyjęto w niemal wszystkich polskich województwach. W niektórych województwach obowiązuje kilka uchwał antysmogowych, np. w województwie dolnośląskim przyjęto odrębną uchwałę dla Wrocławia, odrębną dla uzdrowisk oraz jeszcze inną dla pozostałego obszaru województwa. Zapisy poszczególnych uchwał antysmogowych znacząco się od siebie różnią. Najdalej idąca jest uchwała obowiązująca w Krakowie, zgodnie z którą na terenie miasta zakazane jest spalanie jakichkolwiek paliw stałych (węgla i biomasy). Podobnie jak POP i PDK uchwały antysmogowe są aktami prawa miejscowego, a ich naruszenie stanowi wykroczenie (art. 334 POŚ).

Podsumowując tę część rozważań warto wskazać na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z dnia 12 marca 2019 roku II OSK 1060/17, w którym NSA analizował podstawę prawną uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 15 stycznia 2016 r. nr XVIII/243/16 w przedmiocie wprowadzenia na obszarze Gminy Miejskiej Kraków ograniczeń w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw, tzw. „krakowskiej uchwały antysmogowej”.

NSA potwierdził, że prawa i wolności jednostki nie mają charakteru bezwzględnego i mogą podlegać ograniczeniom, a Konstytucja RP dopuszcza wprowadzenie ustawowych ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności. Ponadto NSA podkreślił, że uwzględnienie zasady proporcjonalności w danej sytuacji prawnej i faktycznej – ochrony dobra wspólnego – jakim jest ochrona środowiska i ochrona zdrowia ludzi, przeważa nad interesem indywidualnym. Jednocześnie odnosząc się do zasady proporcjonalności, NSA podkreślił, że uchwałą Gminy Miejskiej Kraków wprowadzono jedynie niezbędne ograniczenia w interesie publicznym - w eksploatacji instalacji, w których spalane są paliwa. Ograniczenia te uwzględniają wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza w mieście Kraków, które stanowią nie tylko poważne zagrożenie dla środowiska, ale również dla zdrowia ludzi. Ponadto ograniczenia nałożone na działalność gospodarczą dotyczą wszystkich podmiotów, a więc wszystkich przedsiębiorców, którzy sprzedają i przetwarzają paliwa stałe oraz świadczą usługi z tym związane iż tego względu jest zgodne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności. W szczególności NSA wskazał, że:
(…) dyspozycja art. 64 ust. 1 i ust. 3 Konstytucji RP zezwala na ograniczenie prawa własności (art. 140 k.c.) w drodze ustawy i w zakresie, w jakim nie narusza to istoty prawa własności. W tej sprawie zachodzi taka sytuacja prawna i faktyczna, w której zgodnie z konstytucyjną zasadą proporcjonalności w rozumieniu art. 31 ust. 3 w demokratycznym państwie prawnym Sejmik Województwa Małopolskiego uchwalił przedmiotową uchwałę na materialnoprawnej podstawie art. 96 p.o.ś. w celu właśnie ochrony środowiska, jak i ochrony zdrowia ludzi. Są to bowiem ograniczenia, które są zgodne z zasadą proporcjonalności, zarówno co do jej zakresu podmiotowego jak i zakresu przedmiotowego (…)

oraz dodał, że:
(…) przedmiotowa uchwała Sejmiku nie narusza zasady proporcjonalności w rozumieniu art. 31 ust. 3 w związku z art. 288 zdanie 3 TFUE, ponieważ została podjęta w celu ochrony środowiska i ochrony zdrowia ludzi, które wymienia art. 31 ust. 3 Konstytucji RP jako jedną z przesłanek, które z woli ustawodawcy mogą powodować ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw (…)

a także , że
(…) chybiony jest także zarzut kasacyjny, który podnosi naruszenie art. 6 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w związku z art. 2 Konstytucji RP. Wynika to z tego, że przepis art. 6 ust. 1 tejże ustawy stanowi, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, lecz przy zachowaniu warunków określonych przepisami prawa. W tej sprawie wprowadzone ograniczenia działalności gospodarczej dotyczą wszystkich podmiotów, a więc także wszystkich przedsiębiorców, którzy sprzedają i przetwarzają takie paliwa stałe i wykonują związane z nimi usługi, czyli jest to zgodne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności w rozumieniu art. 31 ust. 3. Ponadto, są one wprowadzone w interesie publicznym w celu ochrony środowiska i zdrowia ludzi, biorąc pod uwagę także bezpieczeństwo ekologiczne – w rozumieniu art. 74 ust. 1 Konstytucji RP na obszarze Gminy Miejskiej Kraków (…).

W przypadku gdy przekroczenie poziomów dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu występuje na znacznym obszarze kraju, a środki podjęte przez organy samorządu terytorialnego nie wpływają na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, minister właściwy do spraw klimatu może opracować krajowy program ochrony powietrza, który jest dokumentem o charakterze strategicznym wyznaczającym cele i kierunki działań, jakie powinny zostać uwzględnione w programach ochrony powietrza.