Ogólny zarys sytuacji

b) 9 ust. 2 Konwencji
przyznaje członkom zainteresowanej społeczności (zgodnie z definicją tego pojęcia jest to: „część społeczeństwa, która jest lub może być dotknięta skutkami lub ma interes w podejmowanej decyzji dotyczącej środowiska; (…) organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony środowiska i spełniające wymagania przewidziane w prawie krajowym uważa się za posiadające interes w tym zakresie” – art. 2 ust. 5 Konwencji):

1. mającym wystarczający interes lub, alternatywnie,
2. powołującym się na naruszenie uprawnień, jeśli przepisy postępowania administracyjnego Strony wymagają tego jako przesłanki, „dostęp do procedury odwoławczej przed sądem lub innym niezależnym i bezstronnym organem powołanym z mocy ustawy, dla kwestionowania legalności z przyczyn merytorycznych lub formalnych każdej decyzji, działania lub zaniechania w sprawach regulowanych postanowieniami” art. 6 Konwencji oraz, jeśli przewiduje tak prawo krajowe i z zastrzeżeniem art. 9 ust. 3 Konwencji, innymi postanowieniami Konwencji.

„Określenie tego, co stanowi wystarczający interes oraz naruszenie uprawnień, następuje zgodnie z wymaganiami prawa krajowego i stosownie do celu, jakim jest przyznanie zainteresowanej społeczności szerokiego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w zakresie określonym niniejszą konwencją. Dla osiągnięcia tego, interes organizacji pozarządowej spełniającej wymagania, o których mowa w artykule 2 ustęp 5, uważa się za wystarczający w rozumieniu litery (a). Taką organizację uważa się również za posiadającą uprawnienia mogące być przedmiotem naruszeń w rozumieniu litery (b)”.

Twierdzenie zawarte w ostatnim zdaniu przesądza, że organizacje pozarządowe spełniające wymagania określone prawem krajowym powinny być uznawane za członków zainteresowanej społeczności, uprawnionych do inicjowania procedur odwoławczych w sprawach objętych zakresem zastosowania art. 6 Konwencji.

Sprawy regulowane postanowieniami artykułu 6 KA obejmują decyzje dotyczące planowanych przedsięwzięć, które mogą mieć znaczące oddziaływanie na środowisko:

• po pierwsze, wymienionych w załączniku I KA,
• po drugie, nieujętych w załączniku I, które mogą mieć znaczące oddziaływanie na środowisko;
• po trzecie, zamierzonego uwolnienia genetycznie zmodyfikowanych organizmów do środowiska.

Wyłączenia: strona może zdecydować, w indywidualnych przypadkach, jeśli prawo krajowe tak przewiduje, aby nie stosować postanowień tego artykułu do planowanych przedsięwzięć służących celom obrony narodowej, jeśli uzna, iż zastosowanie takie mogłoby mieć szkodliwy wpływ na te cele.

Artykuł 9 ust. 2 implikuje, że organizacje pozarządowe spełniające wymogi określone w art. 2 ust. 5 Konwencji uznaje się za mające dostęp do procedury objętej tym artykułem. Ten reżim art. 9 ust. 2 dotyczy głównie wymogów dyrektywy OOŚ, dyrektywy IED oraz, w ograniczonym zakresie, dyrektywy siedliskowej (w zakresie art. 6 ust. 4).

W ocenie Komitetu ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus, obowiązek zapewnienia udziału społeczeństwa w postępowaniu ma zastosowanie do podejmowania decyzji dotyczących określonych działań, które są wymienione w załączniku I, a także innych działań, które zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. b) mogą mieć znaczące oddziaływanie na środowisko. Przy definiowaniu tych innych działań strony Konwencji mają stosunkowo szeroki, ale nie nieograniczony zakres uznania. W tym względzie zob. przewodnik dotyczący wdrażania Konwencji z Aarhus, s. 98, gdzie wskazano, że art. 6 Konwencji może potencjalnie obejmować (zgodnie z prawem krajowym) szereg konkretnych decyzji regulacyjnych w odniesieniu do proponowanych działań, które mogą mieć znaczący wpływ na środowisko, takich jak ustalenie taryfy lub zgoda na wprowadzenie nowych produktów na rynek lub gatunków obcych do środowiska, lub decyzja o rozpoczęciu działań naprawczych w przypadku szkód w środowisku.

Drugie zdanie art. 6 ust. 1 lit. b) Konwencji z Aarhus jest bezwarunkowe, przynajmniej w zakresie, w jakim Strony muszą co do zasady decydować w każdym przypadku, czy działanie wymaga udziału społeczeństwa na mocy art. 6. To, czy dokonają takiej oceny, nie zależy od ich uznania. Odniesienie do prawa krajowego wydaje się wskazywać, że wdrożenie udziału społeczeństwa na mocy art. 6 ust. 1 lit. b) jest wyłącznie otwarte dla prawa Umawiających się Stron. Tak jednak nie jest, co wynika z różnych wersji językowych, które sugerują, że stosowanie cytowanego przepisu nie zakłada jego wcześniejszego wdrożenia przez Unię lub państwa członkowskie. Rolą prawa krajowego jest jedynie uzupełnienie aspektów procedury dopuszczającej, których art. 6 Konwencji z Aarhus nie przewiduje z wystarczającą precyzją.

Zakłada się zatem, że państwa ustanowią pewne kryteria, na podstawie których dokonywana będzie indywidualna ocena, czy dana działalność może mieć znaczący wpływ na środowisko, a jednocześnie połączą zezwolenie na tę działalność z udziałem zainteresowanej społeczności (zgodnie z jej prawem krajowym).