Είδη υποχρεώσεων, εργασίες διαχείρισης αποβλήτων, αρμοδιότητες διαχείρισης αποβλήτων
Εργασίες διαχείρισης αποβλήτων
Η Οδηγία-Πλαίσιο για τα απόβλητα θέτει σε προτεραιότητα τις διάφορες μορφές διαχείρισης των αποβλήτων, καθώς και τους κανόνες που ισχύουν για τη διαχείριση των αποβλήτων και την κατανομή των σχετικών ευθυνών μεταξύ των εμπλεκόμενων οικονομικών φορέων.
Εργασίες διαχείρισης αποβλήτων
Η Οδηγία-Πλαίσιο για τα απόβλητα ορίζει μια ιεραρχία των διαφόρων εργασιών διαχείρισης αποβλήτων. Είναι αναγκαίο να δοθεί προτεραιότητα στις εργασίες διαχείρισης αποβλήτων και να καθοριστούν οι κανόνες που ισχύουν για κάθε τύπο αυτών των εργασιών:
Στην κορυφή της ιεραρχίας της διαχείρισης των αποβλήτων, η οδηγία ορίζει αρχικά τι πρέπει να προκρίνεται: η πρόληψη. Ως πρόληψη ορίζονται τα «τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται πριν μία ουσία, υλικό ή προϊόν καταστούν απόβλητα» και τα οποία περιορίζουν τις δυσμενείς επιπτώσεις των αποβλήτων [άρθρο 3 παράγραφος 12]. Η ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων μπορεί να περιοριστεί με την επαναχρησιμοποίηση ή με την παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων, όπως μπορεί να περιοριστεί και η περιεκτικότητά τους σε επιβλαβείς ουσίες. Στη βάση της ιεραρχίας, οι εργασίες διάθεσης αποτελούν το λιγότερο επιθυμητό είδος εργασιών διαχείρισης αποβλήτων. Η διάθεση εμφανίζεται ως μια υπολειπόμενη νομική κατηγορία που ορίζεται ως «οιαδήποτε εργασία η οποία δεν συνιστά ανάκτηση, ακόμη και στην περίπτωση που η εργασία έχει ως δευτερογενή συνέπεια την ανάκτηση ουσιών ή ενέργειας» [άρθρο 3 παράγραφος 19]. Στην πράξη, η διάθεση περιλαμβάνει ουσιαστικά την απόθεση σε χώρους υγειονομικής ταφής, την απόρριψη στη θάλασσα ή σε άλλα υδάτινα σώματα ή την αποτέφρωση. Με άλλα λόγια, τόσο η πρόληψη όσο και η διάθεση οριοθετούν τους δύο ακραίους πόλους του εν λόγω συστήματος ιεράρχησης των μεθόδων διαχείρισης αποβλήτων.
Η ενδιάμεση κατηγορία διαχείρισης αποβλήτων, η οποία προτιμάται από τη διάθεση αλλά είναι λιγότερο επιθυμητή από την πρόληψη, είιναι η ανάκτηση. Ως ανάκτηση ορίζεται οποιαδήποτε εργασία της οποίας το κύριο αποτέλεσμα είναι ότι απόβλητα εξυπηρετούν ένα χρήσιμο σκοπό αντικαθιστώντας άλλα υλικά τα οποία, υπό άλλες συνθήκες, θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν για την πραγματοποίηση συγκεκριμένης λειτουργίας. Ειδικότερα, προβλέπεται μια "υπο-ιεραρχία" για τους διάφορους τύπους ανάκτησης αποβλήτων Έτσι, στο πλαίσιο αυτής της κατηγορίας εργασιών ανάκτησης, η «προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση» θα πρέπει να προτιμάται από την ανακύκλωση και η ανακύκλωση από κάθε άλλο είδος ανάκτησης, συμπεριλαμβανομένης της ανάκτησης ενέργειας, η οποία από μόνη της είναι περιορισμένη στην εφαρμογή της [άρθρο 4 παράγραφος 1]. Ο νομικός ορισμός της προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση είναι ότι συνίσταται στον έλεγχο, τον καθαρισμό ή την επισκευή των αποβλήτων [άρθρο 3 παράγραφος 16], χωρίς ωστόσο να απαιτείται η πραγματική επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων, δηλαδή η εκ νέου χρήση τους για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο σχεδιάστηκαν [άρθρο 3 παράγραφος 13]. Όσον αφορά στην ανακύκλωση, πρέπει να επιτρέπει την επανεπεξεργασία των αποβλήτων «προϊόντα, υλικά ή ουσίες που προορίζονται είτε να εξυπηρετήσουν και πάλι τον αρχικό τους σκοπό είτε άλλους σκοπούς» [άρθρο 3 (17)]. Τέλος, η αποτέφρωση µε υψηλή ενεργειακή απόδοση γίνεται επίσης αποδεκτή ως ανάκτηση και όχι ως διάθεση, διότι, σε αντίθεση µε άλλα είδη αποτέφρωσης, παράγει χρήσιµη ενέργεια ή θερµότητα (βλ. παράρτηµα II, R1).
Η δεσμευτικότητα της ιεραρχίας δεν επιδέχεται αμφισβήτησης. Εφαρμόζεται ως τάξη προτεραιότητας στη νομοθεσία και την πολιτική για την πρόληψη και τη διαχείριση των αποβλήτων [άρθρο 4 παράγραφος 1]. Ωστόσο, η ιεραρχία δεν είναι ούτε άκαμπτη ούτε αυστηρά υποχρεωτική. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να «λαμβάνουν μέτρα ώστε να προωθούν τις εναλλακτικές δυνατότητες που παράγουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα από περιβαλλοντική άποψη», λαμβάνοντας υπόψη τον κύκλο ζωής και τις συνολικές επιπτώσεις της παραγωγής και της διαχείρισης αυτών των αποβλήτων [άρθρο 4 παράγραφος 2].