Προστασία των ειδών βάσει της οδηγίας για τους οικοτόπους
Επισκόπηση του πλαισίου προστασίας των ειδών: σχέδια δράσης για τα είδη και κόκκινοι κατάλογοι ειδών της ΕΕ
Σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους, περισσότερα από 1 000 είδη ζώων και φυτών, καθώς και 200 είδη οικοτόπων, που απαριθμούνται στα παραρτήματα της οδηγίας, προστατεύονται με διάφορους τρόπους:
- Είδη του παραρτήματος II (περίπου 900): οι βασικές περιοχές του οικοτόπου τους χαρακτηρίζονται ως τόποι κοινοτικής σημασίας (ΤΚΣ) και περιλαμβάνονται στο δίκτυο Natura 2000. Η διαχείριση αυτών των τόπων πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οικολογικές ανάγκες των ειδών.
- Είδη του παραρτήματος IV (πάνω από 400, συμπεριλαμβανομένων πολλών ειδών του παραρτήματος II): πρέπει να εφαρμόζεται αυστηρό καθεστώς προστασίας σε ολόκληρη την περιοχή της φυσικής τους κατανομής εντός της ΕΕ, τόσο εντός όσο και εκτός των τόπων Natura 2000.
- Είδη του παραρτήματος V (πάνω από 90): Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν ότι η εκμετάλλευση και η απόσπαση από το φυσικό τους περιβάλλον είναι συμβατή με τη διατήρησή τους σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης.
Ευρωπαϊκοί κόκκινοι κατάλογοι ειδών
O Ευρωπαϊκός κόκκινος κατάλογος ειδών είναι μια ανασκόπηση της κατάστασης διατήρησης περίπου 11 000 ευρωπαϊκών ειδών (θηλαστικών, ερπετών, αμφιβίων, ψαριών του γλυκού νερού, πεταλούδων, λιβελούλων, πτηνών, μελισσών, θαλάσσιων ψαριών, φαρμακευτικών φυτών, ακρίδων, γρύλων και επιλεγμένων ομάδων κανθάρων, μαλακίων και αγγειοσπέρμων φυτών).
Ο ευρωπαϊκός κόκκινος κατάλογος ειδών αναπτύχθηκε από την IUCN με οικονομική στήριξη από την ΕΕ και προσδιορίζει όσα είδη απειλούνται με εξαφάνιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, έτσι ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα διατήρησης για τη βελτίωση της κατάστασής τους.
Οι αξιολογήσεις του ευρωπαϊκού κόκκινου καταλόγου πραγματοποιούνται έως τώρα σε δύο γεωγραφικά επίπεδα:
- 1) Επίπεδο ΕΕ: Ευρωπαϊκό τμήμα της επικράτειας των ΕΕ28, ΕΕ27 ή ΕΕ25, όπως αναφέρεται στον ειδικό πίνακα (συμπεριλαμβανομένων των Καναρίων Νήσων, της Μαδέρας και των Αζορών)
- 2) Πανευρωπαϊκό επίπεδο: το επίπεδο αυτό περιλαμβάνει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβανομένης ολόκληρης της περιοχής στο επίπεδο 1), το ευρωπαϊκό τμήμα της Τουρκίας και το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας έως τα Ουράλια, εξαιρουμένων όμως του Ρωσικού Καυκάσου, της Ανατολίας στην Τουρκία και των άλλων χωρών του Καυκάσου.
Εξαιρέσεις σε αυτήν την προσέγγιση έχουν γίνει για τον κόκκινο κατάλογο των ψαριών του γλυκού νερού της ΕΕ, όπου η πανευρωπαϊκού επιπέδου αξιολόγηση περιλαμβάνει ολόκληρη τη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας, τη λεκάνη της Βόρειας Κασπίας και, επομένως, τον βόρειο Καύκασο γενικότερα.
Για τον κόκκινο κατάλογο θαλάσσιων ψαριών, δεν έγινε διάκριση μεταξύ της αξιολόγησης της ΕΕ28 και της πανευρωπαϊκής αξιολόγησης. Επιπλέον, για πρακτικούς λόγους, ο ευρωπαϊκός κόκκινος κατάλογος θαλάσσιων ψαριών καλύπτει ολόκληρη τη Μεσόγειο Θάλασσα και όχι μόνο το ευρωπαϊκό της τμήμα.
Σχέδια δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για επιλεγμένα είδη:
Το 2008, η Επιτροπή άρχισε να στηρίζει την ανάπτυξη σχεδίων δράσης για επιλεγμένα είδη που αναφέρονται στην οδηγία για τους οικοτόπους, όπως το Σχέδιο δράσης της Επιτροπής για τη διατήρηση του βατράχου μαία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα σχέδια προορίζονται να χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για τον εντοπισμό και την ιεράρχηση μέτρων με στόχο την αποκατάσταση του πληθυσμού των εν λόγω ειδών σε ολόκληρη την περιοχή της κατανομής τους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση, την οικολογία, τις απειλές και τα τρέχοντα μέτρα διατήρησης για κάθε είδος και απαριθμούν τις βασικές δράσεις που απαιτούνται για τη βελτίωση της κατάστασής τους στην Ευρώπη.
Εκτός από τα ευρωπαϊκά σχέδια διαχείρισης για την αειφόρο θήρα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για τα πτηνά, τα σχέδια δράσης για τα είδη δεν είναι ούτε δεσμευτικά, ούτε δεσμεύουν τα κράτη μέλη πέρα από τις υφιστάμενες νομικές υποχρεώσεις τους βάσει της παρούσας οδηγίας. Παρέχουν μόνο βοήθεια στα κράτη μέλη για τη διατήρηση των αναφερόμενων ειδών.