Ogólny zarys sytuacji

Jeżeli jest mało prawdopodobne, aby przedsięwzięcie mogło znacząco oddziaływać na środowisko, art. 6, a tym samym również art. 9 ust. 2 Konwencji, nie mają zastosowania. Jedynie art. 9 ust. 3, który ma zastosowanie "dodatkowo i bez naruszania postanowień odnoszących się do procedur odwoławczych, o których mowa w ustępach 1 i 2", ma zastosowanie do takich postępowań. Jeśli chodzi o członków społeczeństwa, art. 9 ust. 3 jest zatem przepisem pomocniczym, na który można się powołać w celu uzyskania dostępu do wymiaru sprawiedliwości w przypadkach, w których nie można zastosować art. 9 ust. 1 i 2.

Warto zauważyć, że nie podano szczegółów dotyczących takich procedur, ani nie określono wymogów, które członkowie społeczeństwa muszą spełnić, aby uzyskać do nich dostęp. Artykuł 9 ust. 3 Konwencji stanowi jedynie, że członkowie społeczeństwa, o ile spełniają kryteria określone w prawie krajowym stron Konwencji, będą korzystać z takich praw dostępu. W związku z tym strony Konwencji zachowują szeroką swobodę w zakresie wdrażania obowiązków określonych w art. 9 ust. 3, ponieważ określa on jedynie ogólny wymóg. W związku z tym strony mogą swobodnie definiować własne przepisy krajowe i warunki dostępu do procedur, o ile ten ogólny przepis jest zachowany. Na przykład organizacje pozarządowe również mają prawa na mocy art. 9ust. 3, także z uwagi na art. 2 ust. 5, ale są one uzależnione od treści przepisów prawa krajowego, co pokazuje, że strony Konwencji zachowują szeroką swobodę w zakresie uznawania dopuszczalności wniosków organizacji pozarządowych o kontrolę i dostęp do wymiaru sprawiedliwości. Warunki te nie mogą jednak stanowić przeszkody dla szerokiego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Konwencja w obszarze dostępu do wymiaru sprawiedliwości, nie pozostawiając poza ochroną interesów indywidulanych, jest źródłem rozszerzonej – bowiem wykraczającej poza te indywidualne interesy – ochrony prawnej (sądowej). I choć nie wymaga wprowadzenia actio popularis w obszarze dostępu do wymiaru sprawiedliwości, to przyznaje prawo dostępu do sądu organizacjom pozarządowym, które działają w obronie interesu publicznego i w celu egzekwowania zobowiązań wynikających z prawa ochrony środowiska . W tym kontekście trafnie zauważa rzecznik generalny G. Hogan, że Konwencja (a także wykonujące ją prawo UE) wprowadziła „regulacje do pewnego stopnia dopuszczające actio popularis w obszarze ochrony środowiska naturalnego dla stowarzyszeń ochrony środowiska” (opinia w sprawie C-535/18 Land Nordrhein-Westfalen, pkt 34).

Postępowanie musi zapewniać odpowiednie i skuteczne środki zaradcze, a między innymi musi być uczciwe, sprawiedliwe, przeprowadzane bez zbędnej zwłoki i niezbyt kosztowne.

Aby wzmocnić skuteczność postanowień, w art. 9 ust. 5 Konwencji dodano, że każda ze Stron zapewni, aby informacje na temat dostępu do administracyjnych i sądowych procedur odwoławczych były podawane do wiadomości publicznej, a ponadto powinna rozważyć ustanowienie odpowiedniego mechanizmu pomocy w celu usunięcia lub ograniczenia barier finansowych i innych barier w dostępie do wymiaru sprawiedliwości. Jednak należy zauważyć, że zgodnie z art. 3 ust. 8 sądy krajowe mogą orzekać o zwrocie uzasadnionych kosztów w postępowaniach sądowych.