Είδη υποχρεώσεων, εργασίες διαχείρισης αποβλήτων, ευθύνες διαχείρισης αποβλήτων
Η οργάνωση της διαχείρισης των αποβλήτων από τις δημόσιες αρχές
Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίζουν την εγκατάσταση ολοκληρωμένου και κατάλληλου δικτύου εγκαταστάσεων διαχείρισης αποβλήτων· οι εγκαταστάσεις αυτές πρέπει να ελέγχονται από τις αρμόδιες αρχές. Επιπλέον, πρέπει να εγκρίνουν σχέδια διαχείρισης αποβλήτων και προγράμματα πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων.
Το δίκτυο επεξεργασίας αποβλήτων
Οι εγκαταστάσεις διάθεσης αποβλήτων και οι εγκαταστάσεις για την ανάκτηση σύμμεικτων αστικών αποβλήτων τα οποία συλλέγονται από νοικοκυριά πρέπει να αποτελούν «ολοκληρωμένο και κατάλληλο» δίκτυο, μεμονωμένα εντός κάθε κράτους μέλους ή «σε συνεργασία με άλλα κράτη μέλη εάν αυτό είναι απαραίτητο ή σκόπιμο» (άρθρο 16 παράγραφος 1). Σύμφωνα με το Δικαστήριο, η έλλειψη τέτοιου δικτύου για μεγάλο χρονικό διάστημα συνεπάγεται κατ’ ανάγκη σημαντική ζημία για το περιβάλλον, γεγονός το οποίο συνιστά παράβαση της οδηγίας (υπόθεση C-286/08 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατά Ελληνικής Δημοκρατίας). Για παράδειγμα, η Ιταλία δεν μπορούσε να ισχυριστεί εγκύρως ότι η απόρριψη αποβλήτων από τους κατοίκους στις οδούς της Νάπολης ήταν ανεξάρτητη από τον έλεγχό της ή ότι μπορεί να αποδοθεί σε ορισμένα γεγονότα που ισοδυναμούν με ανωτέρα βία, είτε πρόκειται για την αντίθεση των κατοίκων της περιοχής προς την εγκατάσταση χώρων υγειονομικής ταφής στους δήμους τους, είτε για την εγκληματική δραστηριότητα στην περιοχή ή την αδυναμία των δημοσίων αναδόχων να εκπληρώσουν τις συμβατικές τους υποχρεώσεις όσον αφορά την κατασκευή ορισμένων βασικών εγκαταστάσεων στην περιοχή (υπόθεση C-297/08 Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Ιταλικής Δημοκρατίας).
Το δίκτυο αυτό πρέπει να σχεδιάζεται κατά τρόπο ώστε να επιτρέπει στην Ένωση στο σύνολό της να καταστεί αυτάρκης στον τομέα της διάθεσης και ανάκτησης αποβλήτων και να επιτρέπει στα κράτη μέλη να κινηθούν χωριστά προς τον στόχο αυτόν (άρθρο 16 παράγραφος 2), στο πνεύμα των αρχών της εγγύτητας και της αυτάρκειας που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο.
Η αρχή ότι οι περιβαλλοντικές ζημίες θα πρέπει, κατά προτεραιότητα, να αντιμετωπίζονται στην πηγή συνεπάγεται ότι εναπόκειται σε κάθε περιφέρεια, δήμο ή άλλη τοπική αρχή να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα ώστε να διασφαλίζει τη συλλογή, επεξεργασία και διάθεση των δικών της αποβλήτων. Για τους ίδιους λόγους, τα απόβλητα πρέπει να διατίθενται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στον τόπο παραγωγής τους προκειμένου να περιορίζεται στο μέτρο του δυνατού η μεταφορά τους (υπόθεση C-297/08 Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά Ιταλικής Δημοκρατίας).
Ωστόσο, οι αρχές της εγγύτητας, της προτεραιότητας για ανάκτηση και της αυτάρκειας μπορεί να επιτρέψουν στις τοπικές αρχές, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, να απαιτούν από την επιχείρηση που είναι υπεύθυνη για τη συλλογή αποβλήτων στο έδαφός τους να μεταφέρει σύμμεικτα αστικά απόβλητα τα οποία συλλέγονται από ιδιωτικά νοικοκυριά και, κατά περίπτωση, από άλλους παραγωγούς, στην πλησιέστερη κατάλληλη εγκατάσταση επεξεργασίας που είναι εγκατεστημένη στο ίδιο κράτος μέλος με την εν λόγω αρχή (υπόθεση C-292/12 Ragn-Sells AS κατά Sillamäe Linnavalitsus).
Κατά τη διάρθρωση των δικτύων τους για τις εγκαταστάσεις αποβλήτων, τα κράτη μέλη διαθέτουν περιθώριο διακριτικής ευχέρειας ώστε να λαμβάνουν υπόψη τις γεωγραφικές συνθήκες ή την ανάγκη ειδικευμένων εγκαταστάσεων για ορισμένους τύπους αποβλήτων (άρθρο 16 παράγραφος 2). Ταυτόχρονα, δεν απαιτείται να διαθέτουν «το πλήρες φάσμα των εγκαταστάσεων τελικής ανάκτησης στο έδαφός του[ς]» (άρθρο 16 παράγραφος 4)). Ωστόσο, πρέπει να προσαρμόζουν τις ενέργειές τους με βάση τις καταλληλότερες μεθόδους και τεχνολογίες, έτσι ώστε το δίκτυο των εγκαταστάσεών τους να επιτρέπει την εξάλειψη ή την ανάκτηση των αποβλήτων «σε μία από τις πλησιέστερες κατάλληλες εγκαταστάσεις», έτσι ώστε να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας (άρθρο 16 παράγραφος 3). Οι εγκαταστάσεις που εκτελούν επεξεργασία αποβλήτων πρέπει να ζητούν προηγούμενη έγκριση από τις αρμόδιες αρχές, η οποία έγκριση έχει περιορισμένη διάρκεια ισχύος, με εξαίρεση τις εγκαταστάσεις ή τις επιχειρήσεις που διαθέτουν τα δικά τους μη επικίνδυνα απόβλητα στον τόπο παραγωγής, ή την ανάκτηση αποβλήτων τα οποία πρέπει να καταχωρίζονται και να συμμορφώνονται με τους γενικούς κανόνες που ισχύουν για κάθε τύπο δραστηριότητας και αποβλήτων (άρθρα 23-26).