EU WATER LAW and POLICY

4-Ochrona wód i inne przepisy srodowiskowe UE

Ochrona prawna wód i ekosystemów wodnych nie ogranicza sie do prawodawstwa wodnego. Wdrozenie zintegrowanego i ekosystemowego podejscia wymaga uwzglednienia kilku innych aktów prawnych przyjetych na podstawie traktatowych przepisów dotyczacych srodowiska. Nie nalezy pomijac znaczenia faktu, ze wiele projektów zwiazanych z woda i gospodarka wodna oraz wiele oddzialywan na zasoby wodne moze wchodzic w zakres ogólnego prawa ochrony srodowiska.

Dyrektywy dotyczace skutków srodowiskowych niektórych projektów, planów i programów odgrywaja kluczowa role w zapobieganiu znaczacym wplywom na wody.
Dyrektywa 2001/42/WE w sprawie oceny wplywu niektórych planów i programów na srodowisko wymaga, aby ocena srodowiskowa byla przeprowadzana dla wszystkich planów i programów, które m.in. sa przygotowywane dla gospodarki wodnej (art. 3 ust. 2). Ponadto wszystkie takie oceny (niezaleznie od tego, czy dotycza gospodarki wodnej, czy nie) musza okreslac prawdopodobny znaczacy wplyw na srodowisko, "w tym na takie kwestie jak (...) woda (zalacznik I). Jak zobaczymy ponizej, znaczenie tego aktu prawnego dla prawa wodnego jest istotne takze dlatego, ze wiele planów gospodarowania bedzie podlegalo takiej ocenie.

Dyrektywa 2011/92/UE (zmieniona dyrektywa 2014/52/UE) w sprawie oceny wplywu wywieranego przez niektóre przedsiewziecia publiczne i prywatne na srodowisko stanowi, ze ocena oddzialywania na srodowisko (OOS), której przeprowadzenia dyrektywa ta wymaga w okreslonym przez nia zakresie, "okresla, opisuje i ocenia we wlasciwy sposób dla kazdego indywidualnego przypadku (...) bezposrednie i posrednie skutki przedsiewziecia" na szereg czynników, w tym wode (art. 3 dyrektywy 2011/92/UE). Wsród rodzajów przedsiewziec podlegajacych OOS wymienia sie m.in. niektóre sródladowe drogi wodne i porty dla sródladowego ruchu wodnego, porty handlowe, pirsy do zaladunku i rozladunku polaczone z portami ladowymi i zewnetrznymi, systemy poboru wód podziemnych lub sztucznego zasilania wód podziemnych, prace zwiazane z przenoszeniem zasobów wodnych miedzy dorzeczami, oczyszczalnie scieków itp. .

Podobnie, przepisy dotyczace instalacji przemyslowych oraz kontroli zagrozen powaznymi awariami z udzialem substancji niebezpiecznych umozliwiaja podjecie dzialan u zródla zanieczyszczenia lub ryzyka szkodliwego wplywu na wode. Dyrektywa 2010/75/UE w sprawie emisji przemyslowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) , tzw. dyrektywa IED, która stanowi trzon przemyslowego prawa ochrony srodowiska, okresla zasady „majace na celu zapobieganie emisjom do (...) wody (...) oraz, w przypadku braku takiej mozliwosci, majace na celu ich redukcje (...) w celu osiagniecia wysokiego poziomu ochrony srodowiska jako calosci." (art. 1). Wedlug danych za rok 2018, 20% instalacji IED emituje 20% wszystkich zanieczyszczen do wód . Inne ustawodawstwa równiez koncentruja sie na produktach zrównowazonego uzytkowania, tak jak dyrektywa 2009/128/WE, która zapewnia szczególne srodki ochrony srodowiska wodnego i wody pitnej .

Szkody wodne sa jednym z trzech rodzajów szkód, które wchodza w zakres stosowania dyrektywy 2004/35/WE w sprawie odpowiedzialnosci za srodowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrzadzonym srodowisku naturalnemu . Jest to kazda szkoda, która w znaczacy sposób negatywnie wplywa na ekologiczny, chemiczny lub ilosciowy stan albo potencjal ekologiczny, zgodnie z definicja zawarta w RDW, danych wód lub stan srodowiska danych wód morskich zgodnie z dyrektywa ramowa w sprawie strategii morskiej (art. 2 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2004/35/WE). Dyrektywa 2004/35/WE ma zastosowanie, miedzy innymi, do szkód wyrzadzonych srodowisku naturalnemu oraz do bezposredniego zagrozenia wystapieniem takich szkód w wyniku pewnych dzialan, które obejmuja zrzuty do sródladowych wód powierzchniowych i do wód podziemnych, które wymagaja uprzedniego zezwolenia, zgodnie z obowiazujacym prawodawstwem UE, zrzuty lub wtlaczanie zanieczyszczen do wód powierzchniowych lub podziemnych oraz pobór i pietrzenie wody wymagajace uprzedniego zezwolenia zgodnie z RDW (art. 3 ust. 1 dyrektywy 2004/35/WE). Naprawienie takich szkód w srodowisku, w odniesieniu do wody, osiaga sie poprzez przywrócenie srodowiska do stanu wyjsciowego za pomoca remediacji podstawowej, uzupelniajacej i kompensacyjnej (zalacznik II do dyrektywy 2004/35/WE). W ten sam sposób dyrektywa 2008/99/WE w sprawie ochrony srodowiska poprzez prawo karne okresla wsród nastepujacych zachowan, które "stanowia przestepstwo, jezeli sa niezgodne z prawem i zostaly popelnione umyslnie lub przynajmniej w wyniku powaznego zaniedbania", te, które powoduja lub moga powodowac (...) znaczna szkode dla jakosci (...) wody lub dla zwierzat lub roslin" (art. 3).

Dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory ma na celu zapewnienie ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków bedacych przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, w tym siedlisk i gatunków wodnych we wlasciwym stanie ochrony w ramach sieci Natura 2000 . Ramowa dyrektywa wodna zawiera przepisy zapewniajace spójnosc z celami sieci Natura 2000. Panstwa czlonkowskie musza ustanowic rejestr obszarów chronionych, które zostaly zaprojektowane jako wymagajace szczególnej ochrony na mocy szczególnego prawodawstwa unijnego, w szczególnosci dla zachowania siedlisk i gatunków bezposrednio zaleznych od wody. W ostatnim sprawozdaniu z wdrazania tej dyrektywy Komisja podkresla, ze instalacje hydroenergetyczne "sa najwazniejszym zródlem presji zwiazanej z energia dla ryb wedrownych i slodkowodnych" . Komisja podkresla równiez bezposredni wplyw inwazyjnych gatunków obcych na niektóre gatunki ptaków, plazów, ryb i roslin naczyniowych. Rozporzadzenie (UE) 1143/2014 ma na celu wlasnie zapobieganie i zarzadzanie wprowadzaniem i rozprzestrzenianiem sie inwazyjnych gatunków obcych . Wsród aktualnej unijnej listy 66 inwazyjnych gatunków obcych, kilka z nich to rosliny wodne (m.in. hiacynt wodny, pelzajacy wiesiolek wodny (...) i gatunki (rak luizjanski, sum pregowany, zaba bycza, nutria (...) . Niedawno Komisja Europejska przedstawila propozycje rozporzadzenia w sprawie odbudowy przyrody, które zawiera cele odbudowy i szczególne wymagania dla rzek i terenów zalewowych .