EU WATER LAW and POLICY

Unijne przepisy dotyczace wody weszly juz w trzecia generacje. Kontrola efektywnosci (the Fitness Check) ramowej dyrektywy wodnej i dyrektywy powodziowej oraz Europejski Zielony Lad wyznaczaja nowy punkt zwrotny w polityce wodnej UE. „Wieloaspektowy program odpornosci wody" do 2030 r. poprzez myslenie ekosystemowe jest przedstawiony jako trajektoria tej polityki na skrzyzowaniu zlozonych wyzwan zwiazanych z klimatem, bezpieczenstwem zywnosciowym i energetycznym, róznorodnoscia biologiczna oraz trzezwym i cyrkularnym wykorzystaniem zasobów naturalnych . Unijna Strategia na rzecz bioróznorodnosci(2020) , Strategia w zakresie przystosowania do zmiany klimatu (2021) , Strategia tematyczna w dziedzinie ochrony gleby (2021) , Plan dzialania na rzecz eliminacji zanieczyszczen [Zero-Polution Action Plan](2021) , sa zbiezne z tym horyzontem. Jednak ochrona i poprawa stanu wód nie pojawia sie jako taka wsród szesciu priorytetów 8. programu dzialan na rzecz srodowiska, jest jedynie skladowa celu "zero zanieczyszczen" i celu zwiazanego z róznorodnoscia biologiczna.

Krótki przeglad najwazniejszych dzialan polityki wodnej UE od 1975 r. pokazuje zlozona strukture lub drzewo diagramu prawodawstwa wodnego UE.
Początkowo, w latach 1975-1986, powstawaly dyrektywy dotyczace tak róznych tematów jak wody powierzchniowe , wody w kapieliskach , zrzuty substancji niebezpiecznych do wód powierzchniowych i gruntowych , "wody slodkie wymagajace ochrony lub poprawy w celu podtrzymania zycia ryb" lub wymagana jakosc wód, w których żyją skorupiaki , nie wspominajac o prawdopodobnie najwazniejszym z tych aktów prawnych, dotyczacym jakosci wody przeznaczonej do spozycia przez ludzi . W drugiej fazie, od 1991 roku, niektóre z tych poczatkowych dyrektyw zostaly zrewidowane, jak na przyklad te dotyczace wody przeznaczonej do spozycia przez ludzi i wody w kapieliskach, a inne zostaly przyjete, dotyczace scieków komunalnych czy azotanów ze zródel rolniczych .
To sektorowe podejscie do ochrony i poprawy stanu wód tlumaczy sie tym, ze WE zdecydowala sie na ustalenie priorytetów dzialan zgodnie z dostepnymi danymi naukowymi i metodologia. W pierwszym programie dzialan srodowiskowych KE uznala zatem, ze badania nad ustaleniem celów jakosciowych beda początkowo koncentrowac sie na powierzchniowych wodach slodkich. Jednak ta legislacyjna ukladanka(wedlug typu wody, wedlug typu wykorzystania przez czlowieka, wedlug typu zanieczyszczenia, wedlug typu zródla zanieczyszczenia) ma kilka ograniczen ekologicznych i prawnych.

Wspomniana fragmentacja prawna nie przyczynia sie do holistycznej i ekosystemowej ochrony cyklu wodnego i ekosystemów wodnych, w tym kontinuum ladowo-morskiego. W 1993 r. Komisja promowala koncepcje "dobrej jakosci ekologicznej" i uznala, ze "czesc wód uwaza sie za posiadajaca dobra jakosc ekologiczna, jezeli utrzymane jest samooczyszczanie sie czesci wód, zachowana jest róznorodnosc naturalnie wystepujacych gatunków, a struktura i jakosc osadów sa w stanie utrzymac naturalnie wystepujace w ekosystemie spolecznosci biologiczne". W swoim wniosku dotyczacym dyrektywy Rady w sprawie ekologicznej jakosci wody Komisja zaproponowala uchylenie i zmiane niektórych istniejacych dyrektyw. O ile wniosek ten nie zakonczyl sie sukcesem, zapowiadal on proces transformacji polityki wodnej UE, zobrazowany przyjeciem dyrektywy 2000/60/WE ustanawiajacej ramy wspólnotowego dzialania w dziedzinie polityki wodnej.
Jako dyrektywa ramowa, RDW dosc nieoczekiwanie podjela próbe restrukturyzacji duzej czesci istniejacego prawodawstwa wodnego UE. Jak zobaczymy w czesci 3 ponizej, RDW, jak sugeruje jej tytul, ustanawia ramy dla "polityki" wodnej. Jest to oczywiste, poniewaz wprowadza ona nowe koncepcje, przynajmniej na poziomie UE, dotyczace ochrony wód, takie jak ta, zgodnie z która najbardziej odpowiednim poziomem hydrologicznym dla zajmowania sie zasobami wodnymi jest poziom dorzecza lub przynajmniej spójnej grupy dorzeczy. Podobnie, RDW podejmuje daleko idace wysilki w celu wykorzystania innego odpowiedniego prawodawstwa UE, czy to w dziedzinie srodowiska, czy tez w innych obszarach ochrony srodowiska, takich jak siec Natura 2000. Innym przejawem staran prawodawcy unijnego o zorganizowanie polityki wodnej jest fakt, ze RDW przewiduje scisle zasady oceny stanu hydrologicznego, biologicznego i ilosciowego wszystkich rodzajów czesci wód istniejacych na terytorium panstw czlonkowskich oraz organizuje zarówno wstepne analizy tych czesci wód, jak i dalszy monitoring. Bardziej aktywnie zwiazane z prowadzeniem polityki sa przepisy RDW, które wymagaja od panstw czlonkowskich przyjecia i wdrozenia planów gospodarowania wodami w dorzeczu, programów dzialan oraz kontroli punktowych i rozproszonych zródel zanieczyszczen poprzez "podejscie laczone". Inna wazna innowacja, przynajmniej na poziomie UE, jest wykorzystanie cen wody jako ekonomicznego instrumentu ochrony tego waznego zasobu, stanowiace zachete dla róznych uzytkowników do madrego zachowania. Wreszcie, co nie najmniej wazne, RDW ustanawia szereg celów, z których ostatecznym jest osiagniecie "dobrego" stanu wszystkich czesci wód na terytorium UE, który to cel zasadniczo nalezalo osiagnac do 2015 r., choc nie bez pewnych elastycznych rozwiazan. W tym celu RDW polaczyla w swoich przepisach zasady, które zostaly okreslone we wczesniejszych dyrektywach w odniesieniu do jakosci wody i zrzutów do wód podziemnych i powierzchniowych.

Pomimo bardzo duzych ambicji RDW, jak dotad nie zastapila ona wszystkich istniejacych wczesniej przepisów dotyczacych wody.
RDW uchylila i zastąpiła większość wczesniejszych dyrektyw dotyczacych srodowiska wodnego i jego wykorzystania, jak równiez starszych dyrektyw dotyczacych zrzutów w srodowisku wodnym, których przepisy zostaly jednoczesnie przegrupowane i zrewidowane. Najbardziej znaczacymi aktami prawodawstwa wodnego UE sa te odnoszace sie do jakosci srodowiska wodnego, które przewiduja cele jakosciowe z uwagi na wymagania róznych czesci wód. RDW zastapila wiec de facto dyrektywy z lat 70-tych dotyczace (i) wymaganej jakosci wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w panstwach czlonkowskich , (ii) dwie wyzej wspomniane dyrektywy dotyczace jakosci wód, które nalezy chronic lub poprawic dla zycia ryb i skorupiaków. Jesli chodzi o wczesniejsze istniejace przepisy, które mialy zastosowanie do zrzutów w srodowisku wodnym, czesc z nich zostala utrzymana w mocy przez RDW przez kilka lat przed zakonczeniem ich obowiazywania, podczas gdy inne pozostaja w mocy i powinny obowiazywac jeszcze przez wiele lat. RDW uchylila zatem, ale dopiero z data wejscia w zycie 22 grudnia 2013 r., cztery dyrektywy, w tym dyrektywe 1980/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem spowodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne oraz dyrektywe 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do srodowiska wodnego .