Warunki wstępne - wcześniejszy udział
W sprawie Protect Natur-, Arten- und Landschaftschutz Umweltorganisation (C-664/15) TSUE zajął się pytaniem, czy w sprawach dotyczących ochrony wód wystarczy zapewnić organizacjom ekologicznym dostęp do ochrony sądowej, czy też prawo do udziału w postępowaniu wynika również z Konwencji z Aarhus (w uproszczeniu). Sprawa dotyczyła art. 9 ust. 3 Konwencji, ale TSUE dodał, że jeśli państwo członkowskie uzależnia dostęp do sądów od udziału w procesie decyzyjnym, to musi również umożliwić udział w procesie decyzyjnym: "Jeżeli bowiem prawo krajowe ustanawia taki związek między statusem strony postępowania administracyjnego a prawem wniesienia skargi do sądu, nie można odmówić takiego statusu, gdyż w przeciwnym razie prawo do wniesienia skargi zostanie pozbawione całkowicie skuteczności, a wręcz samej swej istoty, co byłoby sprzeczne z art. 9 ust. 3 konwencji z Aarhus w związku z art. 47 karty" (pkt 69).
Ponadto w sprawie Stichting Varkens in Nood i inni (C-826/18) TSUE orzekł o dopuszczalności postępowania sądowego z zastrzeżeniem uprzedniego udziału w procedurze decyzyjnej. Stwierdził, że w ramach reżimu art. 9 ust. 2 Konwencji z Aarhus (OOŚ, IED, Natura 2000), udział w postępowaniu administracyjnym nie jest odpowiednim warunkiem dopuszczalności postępowania sądowego wszczętego przez organizację pozarządową zajmującą się ochroną środowiska, nawet jeśli warunek ten nie ma zastosowania, gdy organizacje takie nie mogą być racjonalnie krytykowane za brak udziału w tym postępowaniu. Co do zasady, dostęp do ochrony sądowej nie jest uzależniony od udziału w postępowaniu administracyjnym. Przykładowo, w przypadku organizacji pozarządowych uczestniczących w administracyjnej procedurze OOŚ ze względu na swój status "zainteresowanej społeczności", nie ma również problemu z wykazaniem odpowiedniej legitymacji procesowej, jeśli zdecydują się one zakwestionować decyzję organów administracyjnych przed sądem. Dostęp do sądów nie wynika jednak z wcześniejszego udziału w etapie administracyjnym. Brzmienie art. 11 dyrektywy OOŚ wskazuje raczej, że organizacja pozarządowa przechodzi przez "bramę" do sądów, jeśli uzyska status "zainteresowanej społeczności". Procedura administracyjna i sądowa to dwie różne fazy z różnymi zestawami zasad proceduralnych, w ramach dwóch różnych filarów Konwencji z Aarhus (zob. opinia Rzecznika Generalnego w sprawie Djurgården-Lilla Värtans Miljöskyddsförening, C-263/08, pakt 44 lub w sprawie Gruber, C-570/13, pkt 44).
Z tego samego wyroku w sprawie Stichting Varkens w sprawie Nood i inni (C-826/18) wynika jednak, że art. 9 ust. 3 Konwencji (małe projekty, przegląd planów i programów itp.) nie stoi na przeszkodzie uzależnieniu dopuszczalności postępowania sądowego, do którego się odnosi, od udziału skarżącego w postępowaniu przygotowawczym do wydania zaskarżonej decyzji, chyba że w świetle okoliczności sprawy nie można zasadnie zarzucić skarżącemu, że nie interweniował w tym postępowaniu. System ten jest bardziej zgodny z ogólnym prawem UE, które szanuje możliwość uzależnienia przez państwa członkowskie dostępu do ochrony sądowej od uprzedniego udziału w procedurze wydawania zezwoleń i stwierdza, że taka procedura nie jest sprzeczna z art. 47 Karty Praw Podstawowych UE (zob. sprawa Puškár, C-73/16, z dziedziny prawa podatkowego).
Warunek uprzedniego udziału w postępowaniu administracyjnym różni się od warunku wyczerpania administracyjnego postępowania odwoławczego. Zgodnie z art. 11 ust. 4 dyrektywy OOŚ "Przepisy niniejszego artykułu nie wykluczają możliwości wstępnej procedury odwoławczej przed organem administracyjnym oraz nie mają wpływu na wymóg wyczerpania administracyjnych procedur odwoławczych przed zwróceniem się do sądowych procedur odwoławczych, gdzie taki wymóg istnieje na mocy prawa krajowego". Zasadniczo identyczne postanowienie zawiera art. 25 ust. 4 dyrektywy IED: "Ust. 1, 2 i 3 nie wykluczają możliwości wstępnej procedury odwoławczej przed organem administracyjnym oraz nie mają wpływu na wymóg wyczerpania administracyjnych procedur odwoławczych przed wszczęciem sądowych procedur odwoławczych, w przypadku gdy taki wymóg istnieje w prawie krajowym".
Państwa członkowskie mają zatem stosunkowo szeroki margines swobody w sposobie regulowania warunków korzystania z odwołań od decyzji administracyjnych w sprawach dotyczących środowiska. Brzmienie wymogu odpowiada różnicom w koncepcji procedur wydawania pozwoleń i środków odwoławczych w poszczególnych państwach członkowskich. Istnieją również inne zasadnicze różnice między procedurami odwoławczymi. Przykładowo, przed wniesieniem skargi do sądu krajowego, państwa członkowskie mogą (ale nie muszą) wymagać wniesienia skargi administracyjnej. Istnieją również różnice instytucjonalne w odniesieniu do takich skarg (odwołanie do ministerstwa, właściwego organu lub specjalnej komisji odwoławczej i tak dalej (zob. opinia w sprawie North East Pylon Pressure Campaing i Sheehy, C-470/16, pkt 104).