B-Woda przeznaczona do spozycia przez ludzi
Poprawa jakosci wody przeznaczonej do spozycia przez ludzi jest jednym z glównych europejskich priorytetów okreslonych w pierwszym programie dzialan na rzecz srodowiska. Dyrektywa Rady 80/778/EWG jest pierwszym aktem prawnym dotyczacym wody pitnej, który zostal pózniej uchylony przez dyrektywe 98/83/WE. Zgodnie ze sprawozdaniem (2016) z wdrozenia dyrektywy 98/83/WE, Komisja podkreslila, ze ogólna zgodnosc wynosi srednio 98% . W tym samym roku w ocenie Refit dotyczacej dyrektywy 98/83/WE potwierdzono, ze dyrektywa ta "osiaga swoje cele i przyczynia sie do ochrony zdrowia ludzkiego przed niekorzystnymi skutkami zanieczyszczenia poprzez zapewnienie wysokiego poziomu zgodnosci z wartosciami parametrycznymi"
.
Jakosc wody pitnej jest scisle zwiazana ze skutecznym wdrozeniem innych aktów prawnych UE dotyczacych wody, takich jak RDW , dyrektywa w sprawie scieków komunalnych oraz dyrektywa w sprawie azotanów pochodzacych ze zródel rolniczych
.
W 27 panstwach czlonkowskich wody podziemne dostarczaja 65% wody pitnej , a zanieczyszczenie wód podziemnych powoduje znaczne koszty dla przedsiebiorstw zajmujacych sie dostarczaniem wody pitnej
. Koszt wdrozenia dyrektywy oceniono na 50 mld euro, z czego co najmniej 80% ma zostac poniesione na renowacje przewodów wodnych w sieciach prywatnych, a pozostale 20% to koszty renowacji publicznej sieci dystrybucji.
Od stycznia 2023 r. beda obowiazywac bardziej rygorystyczne normy jakosci wody na mocy dyrektywy 2020/2184 , która przeksztalca dyrektywe 98/83/WE
w sprawie jakosci wody przeznaczonej do spozycia przez ludzi. Stosujac podejscie oparte na ryzyku, dyrektywa 2020/2184 ma na celu zajecie sie nowo pojawiajacymi sie zanieczyszczeniami, takimi jak mikroplastiki, chemikalia zaburzajace gospodarke hormonalna i farmaceutyki
. W styczniu 2022 roku Komisja przyjela decyzje ustanawiajaca liste obserwacyjna substancji i zwiazków budzacych obawy w odniesieniu do wody przeznaczonej do spozycia przez ludzi
. 17-beta-estradiol i nonylofenol zostaly umieszczone na tej pierwszej liscie obserwacyjnej ze wzgledu na ich wlasciwosci zaburzajace gospodarke hormonalna i zagrozenie dla zdrowia ludzkiego
.
Nowa dyrektywa jest równiez odpowiedzia na europejska inicjatywe obywatelska Right2Water, która, jak widzielismy powyzej, jest zwiazana z dostepem do wody dla wszystkich, ze szczególnym przepisem (rt.. 16) dotyczacym tego kluczowego problemu, nawet w UE . Dyrektywa wzmacnia równiez obowiazki zwiazane z informowaniem spoleczenstwa i konsumentów (rt.. 17 i 18).
Dyrektywa 2020/2184 ma ten sam ogólny cel, co dyrektywa 98/83/WE. Naklada ona na panstwa czlonkowskie ogólny obowiazek zapewnienia, ze woda przeznaczona do spozycia przez ludzi jest zdrowa i czysta, poprzez dopilnowanie, aby byla wolna od wszelkich mikroorganizmów, pasozytów i innych substancji stanowiacych potencjalne zagrozenie dla zdrowia ludzkiego (art. 4 ust. 1). Kladzie ona nacisk na poprawe dostepu do wody pitnej dla wszystkich (art. 1). W tym zakresie dyrektywa 2020/2184 okresla definicje wody pitnej (art. 2), jako obejmujaca:
- „wszelka wode w stanie pierwotnym lub po uzdatnieniu, przeznaczona do picia, gotowania, przygotowywania zywnosci lub innych celów domowych zarówno w obiektach publicznych, jak i prywatnych, niezaleznie od jej pochodzenia i od tego, czy dostarczana jest z sieci dystrybucyjnej, cystern, w tym równiez przewoznych zbiorników, lub rozlewana do butelek lub pojemników, z uwzglednieniem wody zródlanej;
-
wszelka wode wykorzystywana przez kazde przedsiebiorstwo spozywcze do wytworzenia, przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania do obrotu produktów lub substancji przeznaczonych do spozycia przez ludzi”
. Nie ma ona zastosowania ani do naturalnych wód mineralnych, ani do produktów leczniczych (art. 3 ust. 1).
Wsród ogólnych zobowiazan panstwa czlonkowskie zapewniaja, ze woda "jest wolna od wszelkich mikroorganizmów i pasozytów oraz wszelkich substancji w ilosciach lub stezeniach, które stanowia potencjalne niebezpieczenstwo dla zdrowia ludzkiego" (art. 4 ust. 1). Spelniaja one minimalne wymagania okreslone w zalaczniku 1 i zapewniaja, ze podjete srodki oparte sa na zasadzie ostroznosci. Zapewniaja równiez, ze ocena poziomów wycieków wody na ich terytorium oraz mozliwosci poprawy w zakresie ograniczania wycieków wody zostanie przeprowadzona do stycznia 2026 r. (art. 4 ust. 3).
Tak jak w dyrektywie 98/83/WE, panstwa czlonkowskie ustalaja wartosci majace zastosowanie do wody pitnej dla parametrów okreslonych w zalaczniku 1 oraz dla dodatkowych parametrów, które nie zostaly uwzglednione, "w przypadku, gdy wymaga tego ochrona zdrowia ludzkiego na terytorium tego panstwa lub jego czesci" (art. 5 ust. 3).
Dyrektywa okresla "punkty zgodnosci", tj. te punkty, w których nalezy sprawdzic zgodnosc z normami jakosci. W przypadku wody dostarczanej z sieci dystrybucyjnej, sa to w istocie krany, które sa zwykle uzywane do do poboru wody przeznaczonej spozycia przez ludzi, ale uznaje sie, ze panstwa czlonkowskie wypelnily swoje zobowiazania w przypadku, gdy niezgodnosc z wartosciami parametrycznymi jest spowodowana domowym systemem dystrybucji wewnatrz pomieszczen lub jego utrzymaniem. Jednakze w lokalach i zakladach, w których woda jest dostarczana dla ludnosci, musza one podjac srodki w celu zmniejszenia lub wyeliminowania ryzyka niezgodnosci, a zainteresowani konsumenci musza byc nalezycie poinformowani i powiadomieni (art. 6).
Dyrektywa 2020/2184 wprowadza oparte na ryzyku podejscie do bezpieczenstwa wody, które "obejmuje caly lancuch dostaw w obszarze zasilania, poboru, uzdatniania, magazynowania i dystrybucji wody do punktu zgodnosci" (art. 7). Podejscie to obejmuje: ocene ryzyka i zarzadzanie ryzykiem w obszarach zasilania dla punktów poboru wody przeznaczonej do spozycia przez ludzi" (do lipca 2027 r.), "ocene ryzyka i zarzadzanie ryzykiem w kazdym systemie zaopatrzenia w wode obejmujace pobór, uzdatnianie, magazynowanie i dystrybucje wody przeznaczonej do spozycia przez ludzi do punktu dostawy, przeprowadzane przez dostawców wody" (do stycznia 2029 r.), oraz ocene ryzyka „w wewnetrznych systemach wodociagowych" (do stycznia 2029 r.).
Panstwa czlonkowskie maja mozliwosc dostosowania tego zarzadzania opartego na ryzyku, aby uwzglednic okolicznosci geograficzne (takie jak ograniczona dostepnosc strefy zaopatrzenia w wode), ale nie moga one naruszac celów dyrektywy. Podejscie to, które obejmuje caly lancuch od poboru do dystrybucji, wymaga równiez wyjasnienia odpowiedzialnosci wszystkich zainteresowanych stron. Do panstw czlonkowskich nalezy zatem zapewnienie, ze podzial obowiazków jest dostosowany do ich ram instytucjonalnych i prawnych"\ (art. 7 ust. 3). W art. 8-10 okreslono elementy, które nalezy uwzglednic w tych róznych rodzajach oceny, za które odpowiedzialne sa panstwa czlonkowskie.
Przewidziano szczególowe przepisy dotyczace minimalnych wymogów higienicznych dla materialów majacych kontakt z woda pitna (art. 11), a takze dla chemicznych srodków uzdatniania i wkladów filtracyjnych majacych kontakt z woda pitna (art. 12).
Nalezy prowadzic regularne monitorowanie, pobierac próbki i sprawdzac skutecznosc wszelkich zastosowanych zabiegów za pomoca programów monitorowania (art. 13). Do stycznia 2024 r. Komisja przyjmuje akty delegowane zwiazane z metodyka pomiaru mikroplastików i zwiazane z wytycznymi technicznymi dotyczacymi metod analizy w zakresie monitorowania substancji nad- i polifluoroalkilowych. W przypadku niespelnienia wartosci parametrycznych wlasciwe wladze krajowe przeprowadzaja dochodzenie, a dystrybucja wód stanowiacych potencjalne zagrozenie dla zdrowia ludzkiego zostaje zakazana lub ograniczona, z wyjatkiem przypadków, gdy wlasciwe wladze uznaja niezgodnosc z wartoscia parametryczna za nieistotna (art. 14 ust. 3). W "nalezycie uzasadnionych okolicznosciach" Panstwa Czlonkowskie moga przewidziec odstepstwa od wartosci parametrycznych (art. 15).