WATER FRAMEWORK DIRECTIVE

Wyznaczenie stref zagrozenia (art. 3)

Panstwa czlonkowskie musza wyznaczyc jako "strefy zagrozenia" wszystkie znane obszary na swoim terytorium, z których maja miejsce splywy do wód, w których stezenie azotanów przekracza okreslone progi i które moga byc dotkniete zanieczyszczeniem (art. 3 i 6), niezaleznie od tego, czy mozliwe jest usuniecie zanieczyszczenia u zródla i niezaleznie od znaczenia danego poboru wody. Obowiazek ten stal sie powodem wielu sporów sadowych. Panstwa czlonkowskie mialy dokonac takiego wyznaczenia w ciagu dwóch lat po przyjeciu dyrektywy (art. 3 ust. 2), a nastepnie dokonac przegladu, a w razie potrzeby zmiany lub uzupelnienia wyznaczonych stref zagrozenia "w miare koniecznosci zmieniaja lub dodaja do wyznaczania stref zagrozenia, gdzie stosowne, oraz przynajmniej co cztery lata w celu uwzglednienia zmian i czynników nieprzewidzianych w czasie poprzedniego wyznaczania" (art. 3 ust. 4). W obu przypadkach panstwa czlonkowskie mialy obowiazek powiadomic Komisje w ciagu szesciu miesiecy. Na przyklad Francja nawet nie próbowala zaprzeczyc, ze naruszyla ten obowiazek w 2013 r., poniewaz nie wyciagnela konsekwencji z wlasnego przegladu z 2007 r., wyznaczajac dodatkowe dziesiec obszarów . Zamiast wyznaczac strefy zagrozenia, panstwa czlonkowskie moga stosowac programy dzialania na calym swoim terytorium. Tak jest w przypadku 13 panstw czlonkowskich: Austrii, Danii, Finlandia, Niemiec, Irlandii, Litwy, Luksemburgu, Malty, Holandii, Polski, Rumuni, Slowenii i Belgii (z ograniczeniem do Flandrii).

Panstwa czlonkowskie musza zatem zidentyfikowac powierzchniowe wody slodkie, które zawieraja lub moglyby zawierac wiecej niz majace zastosowanie maksymalne stezenie azotanów, jak równiez wody podziemne, które zawieraja lub moglyby zawierac wiecej niz 50 mg/l azotanów, oraz naturalne jeziora slodkowodne, inne zbiorniki slodkowodne, estuaria, wody przybrzezne i wody morskie, które uznano za eutroficzne lub które w niedalekiej przyszlosci moga stac sie eutroficzne; we wszystkich tych przypadkach wymóg ten ma zastosowanie, jezeli istnieje ryzyko eutrofizacji w niedalekiej przyszlosci, jezeli programy dzialania wymagane przez dyrektywe nie zostana wdrozone (zalacznik I). Przykladowo, panstwa czlonkowskie sa zobowiazane do zidentyfikowania eutroficznych wód slodkich lub wód slodkich zagrozonych eutrofizacja w najblizszej przyszlosci, jezeli programy dzialania przewidziane w dyrektywie nie zostana wdrozone . Jak wskazal TSUE w sprawie C-543/16 "wody nalezy uznac za dotkniete zanieczyszczeniem nie tylko wtedy, gdy wody gruntowe zawieraja wiecej niz 50 miligramów [azotanów] na litr, ale takze w szczególnosci wtedy, gdy naturalne jeziora slodkowodne, inne czesci wód slodkich, estuaria, wody przybrzezne i morskie ulegly eutrofizacji" .
Chociaz panstwom czlonkowskim przyznano "duza swobode" w okreslaniu wód wrazliwych ze wzgledu na zlozonosc ocen, które maja przeprowadzic w tym kontekscie, to sa one zobowiazane do przestrzegania celów dyrektywy, "a mianowicie zmniejszenia zanieczyszczenia wód azotanami pochodzenia rolniczego", tak aby "korzystanie z tej swobody nie spowodowalo (...), ze duza czesc wód zawierajacych azot znajdzie sie poza zakresem dyrektywy .
Panstwa czlonkowskie nie sa zobowiazane do okreslenia czesci zanieczyszczenia, która mozna przypisac azotanom pochodzenia rolniczego, ani do ustalenia, ze przyczyna takiego zanieczyszczenia ma charakter wylacznie rolniczy. Musza one wziac pod uwage nie tylko zanieczyszczenia pochodzace ze zródel rolniczych, ale równiez z innych zródel, aby okreslic maksymalny poziom zanieczyszczen dozwolony dla wód przeznaczonych do spozycia przez ludzi . Innymi slowy, sam fakt, ze zrzuty gospodarstw domowych lub zrzuty przemyslowe równiez przyczyniaja sie do stezenia azotanów w wodach powierzchniowych, nie wystarcza jako taki, aby wykluczyc mozliwosc zastosowania dyrektywy 91/676/EWG . Dyrektywa ma jednak zastosowanie jedynie w zakresie, w jakim zrzuty pochodzenia rolniczego przyczyniaja sie do zanieczyszczenia w sposób znaczacy, mimo ze prawo UE nie przewiduje praktycznego progu. Ponadto powyzsze rozwazania nie oznaczaja, ze rolnicy powinni ponosic koszty eliminacji zanieczyszczen, do których sie nie przyczynili . W 2005 r. Trybunal uznal, ze "taki wklad jest znaczacy, gdy rolnictwo przyczynia sie na przyklad do 17% calkowitego azotu w okreslonej zlewni" .
Samo przyznanie organowi administracyjnemu uprawnien do identyfikowania wód dotknietych lub potencjalnie dotknietych zanieczyszczeniem oraz do wyznaczania stref zagrozenia nie jest wystarczajace do transpozycji i wdrozenia dyrektywy: "identyfikacja wszystkich wód, które sa dotkniete zanieczyszczeniem lub moga byc nim dotkniete (...), po pierwsze, a po drugie, pózniejsze wyznaczenie, na podstawie tak zidentyfikowanych wód, stref zagrozenia, stanowia odrebne obowiazki, które musza byc spelnione w sposób szczególny i odrebny" .

Jak podala Komisja w 2021 roku, calkowita powierzchnia stref zagrozenia wzrosla o 14,4% w porównaniu z ostatnim sprawozdaniem z wdrazania dyrektywy. Komisja podkresla jednak, ze wiele punktów zapalnych, w których wystepuje zanieczyszczenie wody azotanami pochodzenia rolniczego, nie zostalo wlaczonych do stref zagrozenia, np. w Bulgarii, na Cyprze, w Hiszpanii, Estonii, na Lotwie i w Portugalii. Komisja stwierdza, ze "wszystkie panstwa czlonkowskie powinny pilnie (...) zapewnic odpowiednie i skuteczne wyznaczenie strefy zagrozenia zwiazkami azotu".