Zakres kontroli
Możliwość uzależnienia zastosowania zarzutów od ich uprzedniego podniesienia w postępowaniu administracyjnym jest skomplikowana, ale nie wykluczona. Takie ograniczenie musi przybrać formę instytucji proceduralnej, która jest skierowana do wyjątkowych przypadków. Ustalenia TSUE wykluczają ogólne ograniczenie zakresu kontroli merytorycznej, ale nie mechanizm, który uznawałby niektóre zarzuty za niedopuszczalne (a zatem nienadające się do bliższego zbadania), chyba że np. zostały podniesione bez racjonalnej podstawy. Wniosek ten wynika w szczególności z wyroku TSUE w sprawie Komisja przeciwko Niemcom (C-137/14), pkt 80-81: "Co się tyczy argumentu dotyczącego skuteczności postępowań administracyjnych, to chociaż prawdą jest, że okoliczność podniesienia zarzutu po raz pierwszy w ramach skargi do sądu może utrudnić w niektórych wypadkach prawidłowy przebieg tego postępowania, wystarczy przypomnieć, że sam cel realizowany przez art. 11 dyrektywy 2011/92 i przez art. 25 dyrektywy 2010/75 polega nie tylko na zapewnieniu podmiotowi prawa możliwie szerokiego dostępu do kontroli sądowej, ale także na pozwoleniu, by kontrola ta dotyczyła zgodności z prawem zaskarżonej decyzji, pod względem materialnym lub formalnym, w całości. Krajowy ustawodawca może niemniej jednak ustanowić szczególne przepisy proceduralne, takie jak niedopuszczalność argumentu przedstawionego w sposób nieuczciwy lub w złej wierze, które stanowią właściwe mechanizmy w celu zagwarantowania skuteczności postępowania sądowego".
Podejście to jest zgodne z praktyką stosowaną w wielu państwach członkowskich. Niektóre z nich podobnie wymagają od skarżących, aby bezpośrednio w skardze na decyzję wskazali, dlaczego nie podnieśli jeszcze zarzutów, które podnoszą na tym etapie. Możliwe jest ustanowienie takiej procedury, ponieważ TSUE wyraźnie zezwala na szczególne zasady proceduralne, takie jak niedopuszczalność argumentu, który nie został podniesiony w dobrej wierze lub w sposób stanowiący nadużycie. Ale nadal w taki sposób, aby zagwarantować skuteczność postępowania sądowego. Jak wynika z opinii w sprawie North East Pylon Pressure Campaing i Sheehy (C-470/16), sytuacje, które można określić jako nadużycia prawa, są raczej wyjątkowe w prawie UE: "O ile teoretycznie słuszne jest, by nawet podstawowe zasady dostępu do wymiaru sprawiedliwości mogły nie mieć zastosowania w przypadku prowadzonych w złej wierze sporów sądowych(54), co mogłoby zostać rozszerzone na zasadę niedyskryminacyjnego ze względu na koszty postępowania, prowadząc praktycznie do „zaprzestania jej stosowania”, to jednak takie sytuacje należą autentycznie do wyjątkowych. Na podstawie informacji przekazanych przez sąd odsyłający, skardze w niniejszej sprawie bardzo daleko jest do tejże autentycznie wyjątkowej kategorii" (pkt 116).
Jeśli chodzi o intensywność kontroli, w sprawie Craeynest i inni (C-723/17) TSUE orzekł, że sądy krajowe są właściwe do kontroli wyboru lokalizacji stacji pomiaru jakości powietrza i do podjęcia wszelkich niezbędnych środków przeciwko danemu organowi krajowemu. Przy ocenie, czy wartości dopuszczalne zostały dotrzymane, poziom zanieczyszczenia w każdym punkcie poboru próbek musi być brany pod uwagę indywidualnie. Właściwe sądy (w tym przypadku sąd w Brukseli) muszą egzekwować przepisy UE, aby upewnić się, że stacje monitorowania znajdują się tam, gdzie występują najwyższe stężenia zanieczyszczenia powietrza. Oznacza to, że sąd ma również jurysdykcję do podjęcia wszelkich niezbędnych środków w odniesieniu do danego organu krajowego, takich jak nakaz, w celu zapewnienia, że takie punkty są zlokalizowane zgodnie z kryteriami określonymi w dyrektywie UE.
Kontrola sądowa może być ograniczona co do istoty, ale musi wprowadzać takie instrumenty, aby zapewnić pełną skuteczność prawa UE. Zob. wyrok TSUE w sprawie East Sussex County Council (C-71/14), pkt 58: "W powyższym względzie Trybunał stwierdził, że wykonywanie praw wynikających z porządku prawnego Unii nie staje się praktycznie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione z tego wyłącznie względu, że procedura kontroli sądowej decyzji organów administracyjnych nie pozwala na całościową kontrolę tych decyzji. Z tego samego orzecznictwa wynika jednak, że krajowa procedura kontroli sądowej winna umożliwić sądowi rozpatrującemu skargę o stwierdzenie nieważności takiej decyzji skuteczne zastosowanie – w ramach kontroli jej zgodności z prawem – odpowiednich zasad i norm prawa Unii (zob. podobnie wyroki: Upjohn, C 120/97, EU:C:1999:14, pkt 30, 35, 36, a także HLH Warenvertrieb i Orthica, C 211/03, C 299/03 i od C 316/03 do C 318/03, EU:C:2005:370, pkt 75–77). A zatem kontrola sądowa ograniczona do oceny tylko niektórych kwestii faktycznych jest zgodna z prawem Unii, pod warunkiem że pozwala ona sądowi, przed którym toczy się postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności takiej decyzji, na rzeczywiste zastosowanie – w ramach kontroli zgodności tej decyzji z prawem – odpowiednich zasad i norm prawa Unii (zob. podobnie wyrok HLH Warenvertrieb i Orthica, C 211/03, C 299/03 i od C 316/03 do C 318/03, EU:C:2005:370, pkt 79)".
Sędzia krajowy musi być również w stanie dokonać przeglądu ważności aktów UE - i zadać TSUE odpowiednie pytanie prejudycjalne (art. 267 TFUE). Wykorzystanie tej możliwości ilustruje sprawa The Queen przeciwko Ministrowi Rolnictwa, Rybołówstwa i Żywności, ex parte Standley i inni (C-293/97), w której, w następstwie pytań zadanych przez sąd krajowy, TSUE między innymi zbadał ważność dyrektywy azotanowej (91/676/EWG) w świetle zasady "zanieczyszczający płaci" określonej w art. 191 TFUE.
Podobnie w sprawie Safety Hi Tech (C-284/95) TSUE zbadał ważność rozporządzenia w sprawie w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową nr 3093/94 [obecnie rozporządzenie nr 2037/2000] w świetle postanowienia art. 191 TFUE, zgodnie z którym polityka ochrony środowiska UE powinna mieć na celu wysoki poziom ochrony środowiska. Sprawa Eco-Emballages SA (C-313/15 i C-530/15) dotyczyła między innymi pytania o ważność dyrektywy Komisji przyjętej na podstawie dyrektywy w sprawie odpadów opakowaniowych (94/62/WE) i pokazuje, w jaki sposób art. 267 TFUE może być stosowany w odniesieniu do aktu pomocniczego przyjętego na szczeblu UE.