E-Ochrona wód w prawie ochrony środowiska
Ustawa szkodowa, która wdraża dyrektywę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu, reguluje zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” (art. 7 POŚ).
Choć jej zakres przedmiotowy i podmiotowy jest ograniczony, ustawa ta, zgodnie z art. 2 oraz art. 6 pkt 11 ustawy szkodowej, ma zastawanie do bezpośredniego zagrożenia szkodą w wodach lub do szkody w wodach:
- spowodowanych przez działalność podmiotu korzystającego ze środowiska stwarzającą ryzyko szkody w środowisku;
- spowodowanych również przez inną działalność niż ta, o której mowa w pkt 1, podmiotu korzystającego ze środowiska, jeżeli szkody te dotyczą gatunków chronionych lub chronionych siedlisk przyrodniczych oraz wystąpiły z winy podmiotu korzystającego ze środowiska.
Ustawa ta ma zastosowanie także do bezpośredniego zagrożenia szkodą w wodach lub do szkody w wodach wywołanych emisją rozproszoną, pochodzącą z wielu źródeł, gdy jest możliwe ustalenie związku przyczynowego między bezpośrednim zagrożeniem szkodą w wodach lub szkodą w wodach a działalnością podmiotu korzystającego ze środowiska (art. 2 ust. 2 ustawy szkodowej).
Wreszcie ustawa środowiskowa określa zasady i tryb postępowania w sprawach udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie (także wód), ocen oddziaływania na środowisko (w tym wody), transgranicznego oddziaływania na środowisko (w tym wody) oraz zasady udziału społeczeństwa w ochronie środowiska. Ustawa ta wdraża (w pełnym lub określonym zakresie) kilka dyrektyw unijnych, w tym: dyrektywę 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) dotyczącą zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli; dyrektywę 2003/35/WE przewidującą udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającą w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE; dyrektywę 2003/4/WE w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylającą dyrektywę Rady 90/313/EWG; dyrektywę 2001/42/WE w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko; dyrektywę 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory oraz dyrektywę 2011/92 w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne.
W nawiązaniu do wymienionych trzech ustaw, z perspektywy gospodarowani wodami na podkreślenie zasługują:
- gwarantowane społeczeństwu uprawnienia w sprawach ochrony środowiska (prawo dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie, prawo udziału w postępowaniach wymagających udziału społeczeństw oraz prawo dostępu do sądu w sprawach ochrony środowiska);
-
oceny oddziaływania na środowisko i na obszar Natura 2000, których umocowania poszukiwać należy „w zasadzie zrównoważonego rozwoju, zasadzie integracji, dążeniu do wysokiego poziomu ochrony środowiska oraz zasadach prewencji i przezorności”
; istotą ocen oddziaływania na środowisko jest włączenie wymagań środowiskowych do procedur przyjmowania niektórych dokumentów oraz planowanych przedsięwzięć, aby określić, opisać i ocenić bezpośrednie i pośrednie skutki planowanego działania dla środowiska (jego komponentów) i zgodnie z zasadą prewencji negatywne skutki wyeliminować, złagodzić i zrekompensować
; w obszarze gospodarowania wodami znaczenie mają zarówno strategiczne oceny oddziaływania na środowisko dokumentów planistycznych wymaganych przepisami ustawy Prawo wodne, jak i oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć związanych z korzystaniem z wód;
-
regulacje dotyczące odpowiedzialności cywilnoprawnej za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko, w takim zakresie, w jakim modyfikują one regulacje kodeksu cywilnego, w tym zawierają podstawę prawną do wystąpienia z roszczeniem quasi-negatoryjnym
w sytuacji bezpośredniego zagrożenia szkodą lub zaistnienia szkody spowodowanej przez podmiot odpowiedzialny za to zagrożenie lub naruszenie; roszczenie to przysługuje indywidualnemu poszkodowanemu, a także – co ważne – z roszczeniem może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna, jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska (także wód) jako dobra wspólnego (art. 323 POŚ);
- sankcje administracyjne w postaci decyzji zobowiązującej do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia lub przywrócenia środowiska do stanu właściwego (art. 362 -364 POŚ);
- obowiązek podjęcia działań zapobiegawczych lub naprawczych w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub wystąpienia szkody w środowisku (ustawa szkodowa), gwarantowany kompetencją właściwego organu do wydania decyzji w sprawie uzgodnienia warunków przeprowadzenia działań naprawczych oraz sankcjami za zaniechanie podjęcia działań zapobiegawczych lub naprawczych w postaci decyzji zobowiązującej do ich podjęcia; ustawa szkodowa ma charakter ustawy szczególnej zarówno wobec art. 362 POŚ (art. 15 ust. 4 ustawy szkodowej), jak i wobec ustawy Prawo wodne (art. 468 ust. 2 PW).